Ανεύρυσμα: Τι είναι το αγγειακό ανεύρυσμα, πώς εκδηλώνεται και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που ενέχει;

Το ανεύρυσμα (αγγειακό ανεύρυσμα) είναι μια ασθένεια των αιμοφόρων αγγείων. Προκαλείται από μια αλλαγή στη δομή του τοιχώματος του αιμοφόρου αγγείου. Προσβάλλει συχνότερα την αορτή και άλλες αρτηρίες (αρτηρίδια). Είναι κυρίως οι αρτηρίες στο μηρό ή το γόνατο και τα εγκεφαλικά αγγεία. Στην αορτή, προσβάλλει κυρίως το κοιλιακό τμήμα. Και σπανιότερα εμφανίζεται στην περιοχή των ηπατικών, νεφρικών ή καρωτιδικών αρτηριών.

Τα ανευρύσματα μπορεί να εμφανιστούν οπουδήποτε στο σώμα. Ωστόσο, προσβάλλουν κυρίως την αορτή, δηλαδή το κοιλιακό τμήμα της, και ακολουθούν οι εγκεφαλικές αρτηρίες.

Το ανεύρυσμα περιγράφεται ως διεύρυνση του αγγείου σε 1,5 φορά τη φυσιολογική αρχική εγκάρσια διάμετρο. Προκαλείται από παθολογική αλλαγή στη δομή του τοιχώματος του αγγείου. Η ακριβής αιτία αυτής της αλλαγής δεν είναι πλήρως κατανοητή.

Έχει περιγραφεί ως πολυπαραγοντική επίδραση παραγόντων κινδύνου, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής προδιάθεσης, του οικογενειακού ιστορικού, του ανδρικού φύλου ή της μεγάλης ηλικίας, αλλά περιλαμβάνει επίσης την αθηροσκλήρωση, τη φλεγμονή του αγγείου, τη λοιμώδη νόσο (σύφιλη), το τραύμα, τους όγκους που βλάπτουν το αγγείο από έξω ή τη συγγενή κατωτερότητα του τοιχώματος του αγγείου.

Ένα άτομο μπορεί να ζει με ένα μη αναγνωρισμένο ανεύρυσμα για πολλά χρόνια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανακαλύπτεται τυχαία κατά τη διάρκεια μιας άλλης εξέτασης ή ενός προληπτικού ελέγχου. Μια σοβαρή επιπλοκή είναι η ρήξη του εξασθενημένου διογκωμένου τοιχώματος του αγγείου, που ακολουθείται από ξαφνική επιδείνωση της υγείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ανεύρυσμα είναι επίσης γνωστό ως ο σιωπηλός δολοφόνος.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, προσβάλλει κυρίως ηλικιωμένους άνδρες άνω των 50. Όταν τα εγκεφαλικά αγγεία διογκώνονται, προσβάλλονται και νέοι άνθρωποι και αντίστροφα, κυρίως γυναίκες.

Στους άνδρες ηλικίας 65-75 ετών, η συχνότητα εμφάνισης είναι κατά προσέγγιση 3-10% και ο υψηλός κίνδυνος ανευρύσματος είναι πάνω από τα 80 έτη.

Το σχήμα του ανευρύσματος μπορεί να ποικίλλει. Το πιο συνηθισμένο είναι μια σακκοειδής διεύρυνση της αορτής. Άλλα σχήματα ανευρύσματος περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, τοξοειδές, ατρακτοειδές, διάχυτο ή φιδωτό. Το μέγεθος είναι επίσης ένας παράγοντας, φυσικά. Το μέγεθος του ίδιου του ανευρύσματος μπορεί να προκαλέσει καταπίεση των γύρω δομών. Αυτό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα, ειδικά στα εγκεφαλικά ανευρύσματα.

Στα ανευρύσματα της κοιλιακής αορτής, το μέγεθος της διαμέτρου της αορτής προσδιορίζεται να είναι άνω των 3 cm. Το φυσιολογικό πλάτος της κοιλιακής αορτής είναι περίπου 2 cm και προκύπτουν διαφορές λόγω ηλικίας και φύλου. Με πλάτος εξωτερικής εγκάρσιας διαμέτρου άνω των 5,5 cm, το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής χαρακτηρίζεται ως μεγάλο. Ένα μικρό ανεύρυσμα είναι της τάξης των έως 4,5 cm.

Υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος ρήξης του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής εάν το μέγεθος είναι πάνω από 5 cm.

Στην περίπτωση ενός εγκεφαλικού ανευρύσματος, το ανεύρυσμα διακρίνεται ανάλογα με το μέγεθος σε:

• πολύ μικρά ανευρύσματα έως 3 mm
• μικρό ανεύρυσμα 4-6 mm
• μεσαίο ανεύρυσμα 7-10 mm
• μεγάλο ανεύρυσμα 11-25 mm
• γιγαντιαίο ανεύρυσμα άνω των 25 mm

Η ταξινόμηση των ανευρυσμάτων ανά τύπο δίνεται στον παρακάτω πίνακα

Η αιτία του ανευρύσματος δεν είναι επακριβώς κατανοητή. Θεωρείται πολυπαραγοντική δράση διαφόρων παραγόντων κινδύνου. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η αθηροσκλήρωση, η γενετική προδιάθεση και η οικογενειακή εμφάνιση. Βιοχημικοί και ενζυμικοί παράγοντες ή αιμοδυναμική επίδραση στο σημείο διαίρεσης και υποδιαίρεσης της αορτής σε μικρότερες αρτηρίες επηρεάζουν επίσης τον σχηματισμό.

Τα ανευρύσματα συνήθως δημιουργούνται στο σημείο όπου τα αγγεία κάμπτονται και διακλαδίζονται (διαιρούνται). Στην περιοχή αυτή το αγγείο υφίσταται τη μεγαλύτερη αιμοδυναμική επιβάρυνση. Στην περίπτωση των εγκεφαλικών ανευρυσμάτων υπεισέρχονται επίσης η χαμηλότερη ελαστικότητα, το μικρότερο στρώμα μυός και η υπόθεση συγγενούς προδιάθεσης του τοιχώματος του αγγείου.

Ένα άτομο δεν γεννιέται με ανεύρυσμα. Αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής.

Οι κύριες αιτίες των αγγειακών ανευρυσμάτων και οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• Αθηροσκλήρωση
• φλεγμονή του αιμοφόρου αγγείου
• λοιμώδη νοσήματα όπως η σύφιλη, η αρτηρίτιδα από σαλμονέλα, η φυματίωση, οι μυκητιασικές λοιμώξεις
• εξωτερική βλάβη του αιμοφόρου αγγείου, όγκος, φυματίωση, πεπτικό έλκος
• τραύμα και τραυματισμός του αγγείου, για παράδειγμα κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης, μετά από παρακέντηση με βελόνα, κατά τη διάρκεια καθετηριασμού
• συγγενής κατωτερότητα του αγγειακού τοιχώματος
• γενετικές και κληρονομικές επιδράσεις
  • 12 φορές υψηλότερος κίνδυνος σε απογόνους πρώτου βαθμού αίματος
  • Διαταραχές του συνδετικού ιστού
  • Σύνδρομο Marfan
  • Σύνδρομο Ehler-Danlos
• Βιοχημικοί και ενζυμικοί παράγοντες
  • Μειωμένη ποσότητα κολλαγόνου, ελαστίνης
  • Ανεπάρκεια άλφα-1 αντιθρυψίνης
  • Υψηλότερη δραστηριότητα πρωτεολυτικών ενζύμων, μεταλλοπρωτεϊνάση της μήτρας
• Αιμοδυναμικές επιδράσεις
• Υπέρταση, ως αιτία της επιπλοκής της ρήξης του ανευρύσματος
• κάπνισμα
• αλκοόλ
• μεγάλη ηλικία άνω των 50 ετών
• ανδρικό φύλο
• γενικά κακός τρόπος ζωής

Τα συμπτώματα στην περίπτωση ενός ανευρύσματος εξαρτώνται από διάφορες περιστάσεις. Ωστόσο, το ανεύρυσμα μπορεί να μην εκδηλωθεί καθόλου. Και συχνά η πρώτη του εκδήλωση είναι μια ρήξη που ακολουθείται από μια ξαφνική και δραματική ανάπτυξη δυσκολιών. Η επιπλοκή της ρήξης έχει συχνά σοβαρή πορεία που καταλήγει σε θάνατο ή σε σοβαρές μόνιμες συνέπειες. Γι' αυτό το ανεύρυσμα έχει το παρατσούκλι "σιωπηλός δολοφόνος".

Ένα ανεύρυσμα της θωρακικής αορτής προκαλεί μια σειρά από προβλήματα, όπως η προσβολή της αορτικής βαλβίδας με συνέπεια την ανεπαρκή λειτουργία της αορτής. Το αίμα αδειάζει ανεπαρκώς προς την αορτή, δηλαδή προς το σώμα. Κατά συνέπεια, εμφανίζεται υπερτροφία και διάταση της αριστερής κοιλίας της καρδιάς (διεύρυνση της καρδιάς).

Αυτό μπορεί να προκαλέσει στένωση των στεφανιαίων αρτηριών. Αυτό προκαλεί τα ίδια προβλήματα με την ισχαιμία της καρδιάς - στηθάγχη ή καρδιακή προσβολή. Το ανεύρυσμα καταπιέζει επίσης τις γύρω δομές στο θώρακα, δηλαδή το λάρυγγα, τις φωνητικές χορδές, την τραχεία, τους βρόγχους ή τον οισοφάγο.

Όταν προσβάλλεται η κοιλιακή αορτή, η υψηλότερη συχνότητα αναφέρεται στην περιοχή κάτω από τις νεφρικές αρτηρίες και σε ποσοστό έως και 1/3 των περιπτώσεων συνεχίζει προς τις λαγόνιες αρτηρίες. Ένας σημαντικός αριθμός αυτών των κοιλιακών ανευρυσμάτων είναι ασυμπτωματικά. Στη συνέχεια, εμφανίζεται κοιλιακό άλγος και ο κίνδυνος ρήξης του ανευρύσματος όταν διευρυνθούν.

Η βάση της δυσκολίας είναι και πάλι η καταπίεση των γύρω ιστών και δομών, όπως τα έντερα, οι νεφροί ή οι σπόνδυλοι. Το ανεύρυσμα παρεμποδίζει επίσης τη ροή του αίματος μέσω του αγγείου. Αυτό με τη σειρά του προδιαθέτει στο σχηματισμό θρόμβων (θρόμβων αίματος). Οι θρόμβοι αίματος μπορούν να προκαλέσουν ισχαιμία των ιστών στην πληγείσα περιοχή.

Επιπλοκή αποτελεί επίσης η αποκόλληση του θρόμβου και η μεταφορά αυτού του εμβόλου, δηλαδή ο εμβολισμός. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, στην περίπτωση ενός ανευρύσματος της ποδοκνημιαίας αρτηρίας. Ένα έμβολο στο άκρο προκαλεί ισχαιμία με επακόλουθη δυσφορία. Η έλλειψη ροής του αίματος στο άκρο εκδηλώνεται με πόνο, αλλαγή του χρώματος (μωβ, ωχρό, μαρμάρινο ή γκρι) ή μείωση της θερμοκρασίας του ποδιού στην αφή.

Το ανεύρυσμα μπορεί επίσης να προκαλέσει απώλεια αίματος από την κυκλοφορία του σώματος. Αναπτύσσεται αναιμία. Όταν ένα ανεύρυσμα υποστεί ρήξη, η ιατρική κατάσταση αλλάζει ξαφνικά. Εμφανίζεται έντονος, βασανιστικός ή σοβαρός πόνος, μεγάλη απώλεια αίματος με σοκ. Η επιπλοκή είναι σοβαρή, απειλώντας την υγεία και τη ζωή του πάσχοντος. Παρά την επείγουσα χειρουργική επέμβαση, το 40-60% των ασθενών πεθαίνει.

Στην περίπτωση εγκεφαλικού ανευρύσματος, το πρώτο σημάδι της ύπαρξής του είναι η ρήξη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό είναι αποτέλεσμα αύξησης της αρτηριακής πίεσης με εξασθενημένο αγγειακό τοίχωμα. Προκύπτει αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο απειλεί σε μεγάλο βαθμό την υγεία και τη ζωή του ατόμου, με τη μορφή υπαραχνοειδούς αιμορραγίας/αιμορραγίας.

Έχει αναφερθεί ότι στο 45% περίπου των περιπτώσεων εγκεφαλικού (ενδοκρανιακού) ανευρύσματος, επέρχεται ρήξη. Η θνησιμότητα αναφέρεται σε ποσοστό έως και 44% αυτών των αιμορραγιών. Και περίπου το 10% των πασχόντων πεθαίνει πριν φτάσει ιατρική βοήθεια.

Εκτός από την υπέρταση, το κάπνισμα, το αλκοόλ, ακόμη και η εγκυμοσύνη συμβάλλουν στον κίνδυνο. Χαρακτηρίζεται από δυσκολίες όπως έντονος πονοκέφαλος, μηνιγγικά συμπτώματα, δηλαδή μηνιγγισμός. Πρόκειται, για παράδειγμα, για αντίθεση του αυχένα, αδυναμία να λυγίσει το κεφάλι και να αγγίξει το στήθος με το πηγούνι, αλλά και αυξημένη ευαισθησία στο θόρυβο και το φως, δηλαδή φωτοφοβία. Επιπλέον, σχετίζονται με εμετό ή διαταραχή της συνείδησης (κατάρρευση ή απώλεια αισθήσεων).

Ένα εγκεφαλικό ανεύρυσμα προκαλεί καταπίεση του εγκεφαλικού ιστού. Ο εγκέφαλος στεγάζεται στο κρανίο, το οποίο είναι ανελαστικό. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και ένα ανεύρυσμα εγκεφάλου χωρίς ρήξη έχει ως αποτέλεσμα διάφορες μη ειδικές διαταραχές, όπως:

• διαταραχή της ισορροπίας, της βάδισης και του συντονισμού
• διαταραχή της ομιλίας
• προβλήματα όρασης, απώλεια οπτικού πεδίου
• διαταραχή της μνήμης
• διαταραχή της σκέψης, της νόησης και της επεξεργασίας πληροφοριών
• μειωμένη συγκέντρωση (εστίαση)
• αλλαγές στη συμπεριφορά
• κόπωση, αυξημένη υπνηλία

Ο πίνακας παρουσιάζει τα διάφορα συμπτώματα του ανευρύσματος και της ρήξης ανευρύσματος ανάλογα με την περιοχή εμφάνισης

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εικόνα. Δεδομένου ότι ένα μικρό ανεύρυσμα μπορεί να είναι ασυμπτωματικό, μπορεί να εντοπιστεί τυχαία, για παράδειγμα κατά τη διάρκεια μιας προληπτικής εξέτασης ή ως δευτερογενές εύρημα άλλης νόσου.

Στη διάγνωση των ανευρυσμάτων χρησιμοποιούνται απεικονιστικές μέθοδοι όπως η ακτινογραφία, το υπερηχογράφημα (SONO), αλλά και η αξονική και η μαγνητική τομογραφία. Η αγγειογραφία έχει τους περιορισμούς της στον προσδιορισμό της συνολικής έκτασης και χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά. Η αιμοκαλλιέργεια (αιμοληψία) προστίθεται επίσης στον μυκητιασικό τύπο.

Για τον προσδιορισμό ενός εγκεφαλικού ανευρύσματος, ορισμένες απεικονιστικές μέθοδοι έχουν ένα όριο. Η βασική αποτελείται από αξονικές τομογραφίες και μαγνητικές τομογραφίες. Στη συνέχεια, επιλέγονται επίσης η αξονική αγγειογραφία και η DSA (αγγειογραφία ψηφιακής αφαίρεσης). Πρόκειται για μια επεμβατική μέθοδο που βασίζεται σε αξονικές τομογραφίες πριν και μετά την έγχυση σκιαγραφικού στην καρωτιδική αρτηρία. Στη συνέχεια, σχεδιάζεται η εγκεφαλική κυκλοφορία - ένα εγκεφαλικό αγγειογράφημα.

Η πορεία εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τον τύπο του ανευρύσματος, δηλαδή τη θέση και το μέγεθός του, και φυσικά από το αν το ανεύρυσμα παραμένει χωρίς ρήξη ή αν ρήγνυται. Στη μη ρήξη, συχνά εξελίσσεται με κρυφό και ασυμπτωματικό τρόπο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχουν τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η επακόλουθη ρήξη είναι αιφνίδια και έντονα επώδυνη, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της διαχωριστικής μορφής. Η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη θεραπεία είναι επομένως συχνά σωτήρια για τη ζωή. Στην περίπτωση αυτών των νόσων, οι προληπτικές εξετάσεις και ο στοχευμένος έλεγχος των ανευρυσμάτων έχουν μεγάλη προληπτική σημασία.

Prevencia vzniku aneuryzmy

Aj keď nemožno vždy zabrániť rozvoju aneuryzmy, existujú faktory, ktorými môžeme minimalizovať riziko vzniku.

Zdravá vyvážená strava obsahujúca dostatok ovocia, celozrnných produktov a zeleniny, bielkovín a zdravých tukov môže zabrániť tvorbe nielen aneuryzmy. Naopak eliminujte v jedálničku príliš tučné a slané jedlá, červené mäso, jednoduchý cukor a vysoko-spracované potraviny.

Pravidelné cvičenie, v tomto prípade najmä kardio, môže podporiť zdravý krvný obeh a prietok krvi srdcom i tepnami. Pohybová aktivita prispeiva k regulácii hmotnosti a prevencii obezite, ktorá je rizikovým faktorom srdcovocievnych ochorení.

Vhodná je pravidelná kontrola krvného tlaku, a to primárne u jedincov s kardiovaskulárnymi obtiažmi.

Vylúčenie fajčenia tabakových výrobkov môže výrazne znížiť riziko vzniku aneuryzmy. To isté platí na konzumáciu alkoholu.

Dôležitou súčasťou prevencie sú aj pravidelné preventívne prehliadky u svojho obvodného lekára i špecialistov.

Najčastejšie otázky a odpovede o aneuryzme

Pýtate sa...

Čo je to aneuryzma?

- Aneuryzma je vydutie alebo "bublina" v stene krvnej cievy, najčastejšie v aorte, ktorá je najväčšou tepnou v tele. Táto výduť môže byť spôsobená slabosťou v stene cievy, ktorá sa môže zväčšovať a hrozí riziko jej prasknutia.

Aké sú hlavné príznaky aneuryzmy?

- Mnohé aneuryzmy sú asymptomatické, čo znamená, že nevykazujú žiadne príznaky, kým nedôjde k ich prasknutiu.

- Symptómy prasknutej aneuryzmy môžu zahŕňať náhlu a veľmi silnú bolesť, nízky krvný tlak, rýchly pulz a mdloby. Lokalizované aneuryzmy, ako je napríklad mozgová aneuryzma, môžu spôsobiť špecifické príznaky, ako sú bolesti hlavy, dvojité videnie, strata zraku alebo paralýza tváre.

Aké sú príčiny aneuryzmy?

- Príčiny aneuryzmy zahŕňajú genetické faktory, kardiovaskulárne ochorenia, vysoký krvný tlak, vysoký cholesterol, fajčenie, obezita, chronické zápaly a inú multifaktoriálnu etiológiu.

Ako sa diagnostikuje aneuryzma?

- Aneuryzmy sa zvyčajne zistia náhodne pri vyšetreniach z iného dôvodu, ale môžu byť diagnostikované pomocou ultrazvuku, CT skenovania, MRI alebo angiografie, v závislosti na ich lokalizácii v tele.

Ako sa lieči aneuryzma?

- Liečba závisí od veľkosti a rizika prasknutia aneuryzmy. Menšie aneuryzmy môžu byť monitorované regulárnymi zdravotnými prehliadkami, zatiaľ čo väčšie alebo rýchlo rastúce aneuryzmy môžu vyžadovať chirurgický zákrok. Chirurgické možnosti zahŕňajú otvorenú operáciu alebo menej invazívny endovaskulárny zákrok.

Ako sa dá predísť aneuryzme?

- Predchádzanie aneuryzme zahŕňa kontrolu krvného tlaku, zdravú stravu bohatú na vlákninu, pravidelné cvičenie, zdravú reguláciu hmotnosti, vyhýbanie sa fajčeniu a obmedzenie konzumácie alkoholu.

- Dôležité sú pravidelné prevencie u lekárov a neodkladanie zdravotných problémov.