Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα: Πώς μοιάζει το βασάλωμα και γιατί εμφανίζεται;

Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC) είναι σήμερα η συχνότερη κακοήθεια στον ανθρώπινο πληθυσμό με συνεχώς αυξανόμενη ετήσια επίπτωση.

Βασάλωμα = Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα = Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα = BCC.

Περισσότερες από μία στις τρεις νέες περιπτώσεις καρκίνου είναι καρκίνος του δέρματος. Οι περισσότερες από αυτές είναι βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (βασαλίωμα, BCC), το οποίο είναι ένας μη μελανωματικός καρκίνος του δέρματος (NMSC).

Πρόκειται για έναν επιθηλιακό καρκίνο του δέρματος με ασυνήθιστα μεγάλη κλινική και ιστοπαθολογική ποικιλομορφία. Είναι περίπου 2-4 φορές συχνότερος από το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.

Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC) είναι επί του παρόντος η πιο συχνή κακοήθεια στον ανθρώπινο πληθυσμό. Έως και το 85% του BCC εμφανίζεται σε εκτεθειμένες στον ήλιο (εκτεθειμένες) περιοχές της κεφαλής και του τραχήλου. Παρά τις ιατρικές εξελίξεις, η χειρουργική εκτομή και η ακτινοθεραπεία παραμένουν η θεραπεία πρώτης γραμμής για τις περισσότερες βλάβες BCC υψηλού κινδύνου.

Η γεωγραφική κατανομή του βασαλιώματος ποικίλλει ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος λόγω της επίδρασης του ηλιακού φωτός στο δέρμα.

Η υψηλότερη επίπτωση του BCC καταγράφεται στη βόρεια Αυστραλία.

Εμφανίζεται σε:

• περίπου 1,1 έως 1,9 φορές συχνότερα στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες
• σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα - φωτότυπος Ι και ΙΙ
• σε άτομα με γαλανά μάτια
• άτομα με ανοιχτόχρωμα ή κόκκινα μαλλιά
• σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών (υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης μεταξύ 60 και 80 ετών)
• συχνότερα (85%) στο κεφάλι και το λαιμό, που εκτίθενται χρόνια στον ήλιο
• 25-30% των βλαβών εμφανίζονται στη μύτη
• στο πίσω μέρος του χεριού, και στους άνδρες στην καλυπτρίδα (άνω μέρος του κρανίου) και στο κάτω χείλος.

Εάν το βασαλίνωμα εντοπιστεί έγκαιρα, είναι εύκολα αντιμετωπίσιμο με τις διαθέσιμες θεραπείες.

Τα βασαλιώματα σπάνια κάνουν μεταστάσεις (μεταξύ 0,0028% και 0,5%) και επομένως σπάνια οδηγούν σε θάνατο. Ωστόσο, μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική νοσηρότητα εάν δεν διαγνωστούν έγκαιρα και δεν αντιμετωπιστούν σωστά.

Για τους κακοήθεις όγκους (καρκινώματα) καθορίζεται η λεγόμενη σταδιοποίηση, δηλαδή ο προσδιορισμός της έκτασης του όγκου με τη χρήση του συστήματος TNM. Λόγω του χαμηλού μεταστατικού δυναμικού του βασικοκυτταρικού καρκινώματος, η κλασική ταξινόμηση κατά TNM (όγκος, όζοι, μεταστάσεις) δεν δίνεται για τους εντοπισμένους όγκους.

Για λόγους ενδιαφέροντος παρουσιάζουμε.

Τ (όγκος, προσδιορισμός μεγέθους)

1. _Tx (δεν μπορεί να προσδιοριστεί το μέγεθος)
2. _Τ0 (κανένας)
3. _T1
4. _T2
5. _T3
6. _Τ4 (επεκτείνεται στον περιβάλλοντα ιστό - δέρμα...)
7. _Tis (καρκίνωμα in situ - διηθητικό καρκίνωμα που εξαπλώνεται περαιτέρω)

Ν (όζος, προσβολή περιφερειακών λεμφαδένων)

1. _Nx (δεν μπορεί να προσδιοριστεί)
2. _N0 (δεν επηρεάζονται οι περιφερειακοί λεμφαδένες)
3. _N1
4. _N2
5. _N3

Μ (μεταστάσεις, απομακρυσμένες μεταστάσεις)

1. Mx₍ δεν μπορεί να προσδιοριστεί)
2. M0₍ δεν υπάρχουν μεταστάσεις)
3. Τ1₍ υπάρχουν μεταστάσεις)

Το βασάλιομα (Dg C44.1) είναι ο συχνότερος όγκος στην περιοχή του ματιού, των βλεφαρίδων και της εσωτερικής γωνίας.

Πρόκειται για μια επιθηλιακή κακοήθεια που προέρχεται από τα βασικά κύτταρα της επιδερμίδας (εξ ου και η ονομασία) και τους θύλακες των τριχών.

Πρόκειται για όγκο που μοιάζει με τις βασικές στιβάδες του πλακώδους επιθηλίου. Μακροσκοπικά είναι πολύ ποικίλος. Ξεκινά ως μικρή αντίσταση των βλεφαρίδων ή της εσωτερικής γωνίας, αργότερα εξανθηματοποιείται (εξέλκωση, ελκώδης διάσπαση) και διηθεί τη γύρω περιοχή.

Καταγράφεται η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης:

• μετά την ηλικία των 50 ετών
• στο πρώτο και στο δεύτερο στάδιο (Τ1, Τ2), όταν με τη χειρουργική θεραπεία μπορούν ακόμη να επιτευχθούν καλά αισθητικά αποτελέσματα

Οι όγκοι που αναπτύσσονται σε όλο το πάχος της βλεφαρίδας μπορούν ακόμη να αντιμετωπιστούν επιτυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις με εκτομή ολόκληρης της βλεφαρίδας.

Στο στάδιο Τ3, όταν η διαδικασία υπερβλαστήσει τον οφθαλμικό κόγχο (κόγχη) και τα ιγμόρεια, επέρχεται καταστροφή και απώλεια του οφθαλμού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι απαραίτητη η εξένταξη (αφαίρεση) του οφθαλμικού κόγχου ή πιο εκτεταμένες ριζικές επεμβάσεις.

Με βάση τη βιολογική συμπεριφορά, γενικά διακρίνουμε σε ήπιους (μη επιθετικούς) τύπους (επιφανειακό, οζώδες) και επιθετικούς τύπους (διηθητικό, μικροοζώδες, μετατυπικό - βασικοκυτταρικό) του βασικοκυτταρικού καρκινώματος του δέρματος.

Το BCC χωρίζεται σε δύο κύριους υποτύπους με διαφορετική κλινική συμπεριφορά (Πίνακας)

Οι διάφοροι τύποι βασαλιωμάτων έχουν διαφορετική βιολογική συμπεριφορά και πρόγνωση και από πρακτική άποψη διακρίνονται σε...

χαμηλού κινδύνου:

• Εντοπισμός του όγκου στον κορμό
• στα άκρα, εκτός από τα χέρια, τα πόδια, τις κοίτες των νυχιών, την προκνημιαία περιοχή (κνήμη) και τους αστραγάλους

υψηλού κινδύνου - "υψηλού κινδύνου":

• περιοχή του προσώπου (μάγουλα, μέτωπο, τριχωτό της κεφαλής, λαιμός)
• προκνημιαία περιοχή (κνήμη)
• κεντρική περιοχή του προσώπου, περιακρορριζική περιοχή, μύτη, χείλη, πηγούνι, σαγόνι, αυτί, προωτιαία και οπισθοωτιαία περιοχή
• γεννητικά όργανα
• χέρια
• πόδια

Οι σημαντικότεροι αιτιολογικοί παράγοντες του BCC (παράγοντες που προκαλούν την εμφάνισή του) είναι:

• UVB (290-320 nm), η οποία είναι ικανή να βλάψει το κυτταρικό DNA και να προκαλέσει τις μεταλλάξεις του με την εμφάνιση διμερών θυμιδίνης.
• UVA ακτινοβολία (320-400 nm) - ικανή να διαπερνά το γυαλί, υπεύθυνη για τη φωτογήρανση και τη φωτοανοσοκαταστολή
• ιονίζουσα ακτινοβολία
• γενετικές επιδράσεις
• Μόλυνση από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV)
• χημικές ουσίες
• καρκινογόνες ουσίες
• ανοσοκαταστολή (μειωμένη δραστηριότητα της άμυνας του οργανισμού, π.χ. μετά από μεταμόσχευση οργάνων)
• θεραπεία PUVA (P για το ψωραλένιο, U για το υπεριώδες, V για το ιώδες και A για το τμήμα του ηλιακού φάσματος μεταξύ των μηκών κύματος 320 και 400 νανομέτρων. Τα ψωραλένια είναι χημικές ουσίες που βρίσκονται σε ορισμένα φυτά και έχουν την ικανότητα να απορροφούν το υπεριώδες φως στο τμήμα UVA του ηλιακού φάσματος. Έτσι, η PUVA είναι ένας συνδυασμός ενός φαρμάκου από το στόμα και της επακόλουθης έκθεσης σε υπεριώδες φως)
• ουλές
• Χρόνια βλάβη του δέρματος

Η μακροσκοπική εμφάνιση του όγκου BCC ποικίλλει. Μοιάζει με ένα μικρό επίμονο έλκος ή έχει την εμφάνιση μιας μαργαριταρένιας γραμμής με λεπτή ατελεκτασία.

Όλες οι ιστοπαθολογικές παραλλαγές του βασαλιώματος έχουν μαργαριταρένιο, κηρώδες ή ημιδιαφανή χαρακτήρα.

Σε πρώιμο στάδιο, ο όγκος αυτός εμφανίζεται ως αργά αναπτυσσόμενη γκριζόλευκη, γυαλιστερή βλατίδα (κυστίδιο) έως οζίδιο χρώματος δέρματος με λεπτυσμένη επιδερμίδα και τελαγγειεκτασίες (εντοπισμένα διατεταμένα μικρά αιμοφόρα αγγεία - τριχοειδή κύτταρα).

Είναι άκαμπτο και έχει μαργαριταρένια όψη, σαν να αποτελείται από μικροσκοπικά οζίδια (καρκινικά βύσματα).

Στο κέντρο μπορεί να σχηματιστεί έλκος με κρούστα. Στην περιβάλλουσα περιοχή σχηματίζεται χάνδαλο με τελαγγειεκτασίες.

Δεν είναι δυνατόν να γίνει οριστική διάγνωση χωρίς ιστολογική εξέταση.

Η ιστολογική εξέταση μπορεί να πραγματοποιηθεί μετά από χειρουργική εκρίζωση του όγκου (αφαίρεση) ή κατά τη διάρκεια διαγνωστικής βιοψίας (δειγματοληψία ιστού), καθώς είναι γνωστές διάφορες ιστοπαθολογικές μορφές του βασαλιώματος.

Η τοπική ανάπτυξη χαρακτηρίζεται από ανώδυνη εξέλιξη της βλάβης στους γύρω ιστούς. Αν δεν αντιμετωπιστεί, ο όγκος διπλασιάζει το μέγεθός του κάθε χρόνο.

Στις βλεφαρίδες, ο όγκος αναπτύσσεται στο χόριο (δέρμα), προσβάλλοντας αργότερα τον ταρσό (χόνδρινη βάση της βλεφαρίδας) και προχωρώντας μέσω του διαφράγματος (διάφραγμα) προς τον οφθαλμικό κόγχο.

Λόγω της ανώδυνης έναρξης της ανάπτυξης του βασαλιώματος, πολλοί ασθενείς αναζητούν ιατρική φροντίδα μετά από πέντε χρόνια.

Μετά τη συλλογή, τα δείγματα ιστού πρέπει να βρίσκονται στο σωληνάριο για ιστοπαθολογική εξέταση:

• εθνικότητα του ασθενούς
• η ακριβής θέση της δειγματοληψίας
• αναμνηστικά στοιχεία (διάρκεια εκδήλωσης, αιμορραγία, διαβροχή, πόνος, υποτροπή του όγκου)
• κλινική εικόνα της βλάβης (μέγεθος, σχήμα, χρώση, επιφανειακή εξαλλαγή, εντοπισμός της εκδήλωσης)
• είδος χειρουργικής επέμβασης (εκτομή, βιοψία...)
• εικαζόμενη διάγνωση του όγκου

Το αποτέλεσμα της ιστοπαθολογικής εξέτασης πρέπει να περιλαμβάνεται στη μακροσκοπική περιγραφή της βλάβης:

• μήκος, πλάτος, πάχος (σε mm ή cm)
• συμμετρία ή ασυμμετρία
• χρώση
• τοπογραφία (επίπεδη, οζώδης, εξιδρωματική, με κρούστα, αιματηρή)
• Εντοπισμός του όγκου
• είδος χειρουργικής επέμβασης (εκτομή, επανεκτομή, βιοψία...)
• σχόλιο σχετικά με το ζήτημα του πρωτοπαθούς ή δευτεροπαθούς τύπου (υποτροπή)

Η μικροπεριγραφή πρέπει να αναφέρει:

• Οριστική διάγνωση
• ιστοπαθολογικός τύπος
• παρουσία ή απουσία έλκους
• το πλευρικό και κατώτερο περιθώριο της εκτομής σε χιλιοστά (σημαντική πληροφορία όταν αποφασίζεται η επανεκτομή της ουλής ή η μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία)
• παρουσία περινευρικής διείσδυσης.

Για ακριβέστερη διάγνωση χρησιμοποιούνται μαγνητική τομογραφία (MR), αξονική τομογραφία (CT).

Η θεραπεία του βασαλιώματος απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση (δερματολόγος, πλαστικός χειρουργός, ωτορινολαρυγγολόγος, ακτινοθεραπευτής, κλινικός ογκολόγος) για να είναι αποτελεσματική.

Παρακολουθούνται οι ασθενείς με βασαλίωμα μετά τη θεραπεία; Ποια είναι η διαδικασία χορήγησης;

Χορήγηση (παρακολούθηση - τακτική παρακολούθηση του ασθενούς)

Μετά τη χειρουργική επέμβαση για το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, ο ασθενής θα πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα ραντεβού παρακολούθησης για έλεγχο:

• την ουλή μετά τη χειρουργική επέμβαση
• να συζητήσει τη διάγνωση και τη θεραπεία του
• τονίζεται η ανάγκη προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία
• τη σημασία της αυτοεξέτασης εάν υπάρχει κίνδυνος υποτροπής του όγκου ή νέου πρωτοπαθούς BCC

Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η εντατική παρακολούθηση ασθενών με BCC χαμηλού κινδύνου αποδίδει καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα (επιβάρυνση της νόσου, αισθητικά αποτελέσματα).

Ο ασθενής πληροί τις προϋποθέσεις για αναγνώριση αναπηρίας;

Η προσωρινή αναπηρία μπορεί να υπολογίζεται στη θεραπεία του BCC μέχρι να επιτευχθεί ικανοποιητική αντιστάθμιση της κλινικής κατάστασης και της απαραίτητης λειτουργικής ικανότητας.

Μπορώ να προστατεύσω τον εαυτό μου από την ανάπτυξη του βασαλιώματος; Ποια είναι η πρόληψη του βασαλιώματος;

Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα μπορεί να προληφθεί με επιτυχία και η επίπτωσή του μπορεί να μειωθεί σημαντικά με συνεπή πρόληψη.

Ο ρόλος της πρωτογενούς πρόληψης είναι μέσω εκστρατειών πρόληψης με στόχο:

• να ενημερώνουν και να εκπαιδεύουν τον πληθυσμό σχετικά με τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας.
• έμφαση στις συνήθειες φωτοπροστασίας (αντηλιακό, ρουχισμός)
• την τήρηση των αρχών της σωστής ηλιοθεραπείας
• τον έλεγχο των σολάριουμ
• ορθή ένδειξη της φωτοθεραπείας
• συνεπής καταγραφή των δόσεων υπεριώδους ακτινοβολίας
• μη υπέρβαση της ετήσιας και της αθροιστικής δόσης κατά τη διάρκεια της ζωής (ετήσια αθροιστική δόση 150 ^J/cm2, δόση κατά τη διάρκεια της ζωής 1000 ^J/cm2)
• εκπαίδευση του πληθυσμού σχετικά με την ανάγκη αυτοεξέτασης του δέρματος

Το BCC εμφανίζεται συχνότερα στον άνθρωπο:

• με θετικό οικογενειακό ιστορικό κακοήθους μελανώματος και μη μελανωματικού καρκίνου του δέρματος
• μετά από χειρουργική επέμβαση για κακόηθες μελάνωμα και NMSC
• σε ανοσοκατεσταλμένους (ανοσοκατασταλμένους), για παράδειγμα μετά από μεταμόσχευση οργάνων
• θετικοί στον HIV
• που εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους
• με φωτότυπο Ι και ΙΙ

Ο φωτότυπος Ι χαρακτηρίζεται από:

• τα μαλλιά είναι κοκκινωπά, τα μάτια είναι μπλε
• Το δέρμα δεν μαυρίζει, είναι πάντα κόκκινο, καίγεται.
• τα εγκαύματα τείνουν να είναι σοβαρά και επώδυνα
• χωρίς τη χρήση προστατευτικού παράγοντα, το δέρμα κοκκινίζει μέσα σε 5-10 λεπτά
• συνιστάται η χρήση αντηλιακών με SPF 50 και SPF 50+

Ο φωτότυπος ΙΙ χαρακτηρίζεται από: - το χρώμα του δέρματος, το χρώμα του δέρματος και το χρώμα του δέρματος:

• το δέρμα είναι ανοιχτόχρωμο αλλά λιγότερο συχνά με φακίδες, τα μαλλιά είναι ανοιχτόχρωμα, τα μάτια είναι μπλε, πράσινα ή γκρίζα
• το δέρμα είναι κόκκινο, μαυρίζει πολύ άσχημα, συχνά καίγεται και ξεφλουδίζει γρήγορα
• χωρίς τη χρήση αντηλιακού, το δέρμα κοκκινίζει μέσα σε 10-20 λεπτά
• συνιστάται η χρήση αντηλιακών με SPF 30 και SPF 50+

Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν, ιδίως, την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία.

Το κύριο καθήκον της δευτερογενούς πρόληψης είναι η έγκαιρη διάγνωση των δερματικών όγκων στα αρχικά στάδια της νόσου.

Συνιστάται η εξέταση του δέρματος από δερματολόγο για όλο το σώμα μία φορά το χρόνο. Σε περίπτωση αλλαγών στους σπίλους και εμφάνισης νέων μη επουλωτικών, πρησμένων και φολιδωτών εκδηλώσεων, η εξέταση είναι επείγουσα.

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα επικεντρώνονται στη σωστή αυτοεξέταση του δέρματος και στο τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση υποψίας δερματικού όγκου.

Φαίνεται ότι η συστηματική χορήγηση βιταμίνης D3 θα μπορούσε να έχει προληπτικό αποτέλεσμα.

Ποια είναι η πρόγνωση για το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα;

Η πρόγνωση του BCC έχει βελτιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες παγκοσμίως. Αυτό πιθανώς οφείλεται στην έγκαιρη διάγνωση, στην καλύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και στην αυξημένη ευαισθητοποίηση του κοινού μέσω διαφόρων εκπαιδευτικών εκστρατειών.

Στο BCC, η επιθετικότητα του όγκου εξαρτάται από την εντόπιση. Ειδικά οι όγκοι στο πτερύγιο και στο βλέφαρο είναι πιο πιθανό να δώσουν μετάσταση.

Όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος του όγκου και όσο υψηλότερη είναι η παθολογική σταδιοποίηση της νόσου, τόσο πιο δύσκολη είναι η αφαίρεση και η θεραπεία. Ο κίνδυνος υποτροπής αυξάνεται.