Δυσκοιλιότητα: ποιες είναι οι αιτίες και τα συμπτώματα; + Πρόληψη, στα παιδιά, στην εγκυμοσύνη

Η δυσκοιλιότητα είναι ένα συχνό πρόβλημα στην παιδική ηλικία. Εμφανίζεται επίσης συχνά στους ενήλικες, ιδίως στους ηλικιωμένους. Έχει ποικίλες αιτιολογίες - από τον ακατάλληλο τρόπο ζωής έως την έκθεση στο στρες και τις χρόνιες ασθένειες.

Αφορμές, συμπτώματα, θεραπεία, πρόληψη και πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο άρθρο.

Σε παλαιότερα επαγγελματικά εγχειρίδια, η δυσκοιλιότητα οριζόταν ως μια κατάσταση κατά την οποία οι κενώσεις είναι λιγότερο συχνές και πιο σκληρές από ό,τι στη φυσιολογική κατάσταση.

Οι σημερινοί ορισμοί της δυσκοιλιότητας δεν διαφέρουν πολύ. Η δυσκοιλιότητα μπορεί να οριστεί ως μια κατάσταση κατά την οποία τα κόπρανα είναι πιο σκληρά σε σύσταση και η συχνότητα της αφόδευσης είναι μειωμένη (λιγότερο από 3 φορές σε 1 εβδομάδα).

Η δυσκοιλιότητα μπορεί να συνοδεύεται από υποκειμενικά συμπτώματα όπως κοιλιακό άλγος, αίσθημα πίεσης ή δυσφορία ή πόνο κατά την αφόδευση.

Σε φυσιολογική κατάσταση, η προσλαμβανόμενη τροφή χωνεύεται και απορροφάται στο λεπτό έντερο. Τα υπολείμματα του εντερικού περιεχομένου συσσωρεύονται στο παχύ έντερο.

Αφού απορροφηθούν τα υπόλοιπα υγρά και γεμίσει το παχύ έντερο, ενεργοποιείται το αντανακλαστικό της αφόδευσης. Το αντανακλαστικό της αφόδευσης ελέγχεται από το ιερό τμήμα του νωτιαίου σωλήνα του νωτιαίου μυελού.

Ενεργοποιείται ο περισταλτισμός του παχέος εντέρου, τα τοιχώματα του ορθού χαλαρώνουν και ο σφιγκτήρας του πρωκτού χαλαρώνει (ελέγχεται από τη βούληση).

Η αιτιολογία και η έναρξη της δυσκοιλιότητας είναι ετερογενής και εσωτερικά και εξωτερικά πολυπαραγοντική. Διακρίνεται με βάση την αιτία έναρξης και τη διάρκεια.

Η δυσκοιλιότητα μπορεί να οφείλεται σε οργανική αιτία (παθολογία της γαστρεντερικής περιοχής, ενδοκρινικές, μεταβολικές ή νευρολογικές παθήσεις) ή, αντίθετα, σε λειτουργική αιτία (ψυχογενής παράγοντας, ακατάλληλη διατροφή, κακός τρόπος ζωής...).

Η πρωτοπαθής δυσκοιλιότητα έχει μεταβλητή διάρκεια, σταθερή ή μεταβλητή πορεία.

Μπορεί να οφείλεται σε μείωση του αντανακλαστικού της αφόδευσης (στρες, ψυχογενής παράγοντας), σε ακατάλληλο τρόπο ζωής (καθιστική ζωή, ελάχιστη σωματική δραστηριότητα), σε αδυναμία του κοιλιακού τοιχώματος ή σε ακατάλληλες διατροφικές συνήθειες (χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών και υγρών).

Είναι επίσης γνωστή η συνήθης (εθιστική) δυσκοιλιότητα, η οποία προκαλείται από τη μείωση του αντανακλαστικού της αφόδευσης.

Η κένωση των κοπράνων επηρεάζεται αρνητικά από τη διατροφή χαμηλού όγκου, τον ανθυγιεινό τρόπο ζωής, την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας (καθιστική ζωή), τη χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών και την ανεπαρκή πρόσληψη υγρών.

Η δυσκοιλιότητα είναι επίσης ένα συνηθισμένο πρόβλημα κατά τη διάρκεια ταξιδιών και διακοπών.

Οι αλλαγές στο περιβάλλον, η διατροφή, η πρόσληψη υγρών και η απουσία από το σπίτι επηρεάζουν αρνητικά τη συχνότητα των κενώσεων και τον περισταλτισμό του εντερικού σωλήνα.

Η δευτεροπαθής δυσκοιλιότητα είναι συχνά σύμπτωμα και συνέπεια άλλων ασθενειών. Πρόκειται κυρίως για ασθένειες του πεπτικού συστήματος, ασθένειες του θυρεοειδούς ή νευρολογικές διαταραχές.

Παραδείγματα είναι η μειωμένη λειτουργία του θυρεοειδούς, η κοιλιοκάκη, οι φλεγμονώδεις διεργασίες του εντέρου, η παγκρεατίτιδα, οι όγκοι, η μυοπάθεια, η νόσος του Πάρκινσον ή ο σακχαρώδης διαβήτης κ.λπ.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, η δυσκοιλιότητα σχετίζεται με εντερικές ή γαστρεντερικές παθήσεις (μειωμένη εντερική βατότητα, φλεγμονώδης διαδικασία, βακτηριακές ή ιογενείς λοιμώξεις...).

Άμεση ιατρική φροντίδα απαιτείται όταν υπάρχει αίμα στα κόπρανα, ναυτία, έμετος, πυρετός και παραρρινικός ή μη ειδικός πόνος.

Ορισμένα φάρμακα και φαρμακευτικές αγωγές μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση δυσκοιλιότητας. Παραδείγματα είναι τα αναλγητικά, τα οπιοειδή, τα αντικαταθλιπτικά, τα διουρητικά ή τα συμπαθητικομιμητικά και άλλα.

Η δυσκοιλιότητα διακρίνεται ανάλογα με τη διάρκεια και σε οξεία και χρόνια δυσκοιλιότητα.

Η οξεία μορφή είναι βραχυχρόνια, διαρκεί λίγες ημέρες. Συχνά σχετίζεται με μια αλλαγή στη διατροφή, το περιβάλλον, την παραμέληση της κατανάλωσης αλκοόλ ή την έκθεση σε κάποιον παράγοντα στρες. Η βραχυχρόνια δυσκοιλιότητα μπορεί επίσης να είναι σύμπτωμα κάποιας οξείας νόσου του οργανισμού.

Η χρόνια δυσκοιλιότητα είναι μακροχρόνια και αποτελεί μια πιο σοβαρή επιπλοκή για τον οργανισμό. Η χρόνια δυσκοιλιότητα συνδέεται στενά με άλλες διαγνωσμένες ασθένειες - γαστρεντερικές, νευρολογικές, ψυχολογικές ή μεταβολικές-ενδοκρινικές.

Σύνοψη των λειτουργικών αιτιών:

• Διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες
• Αλλαγή της δίαιτας και της πρόσληψης τροφής
• Υπερβολική κατανάλωση κρέατος
• Διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά
• Χαμηλή πρόσληψη υγρών (αφυδάτωση)
• Ανεπαρκής σωματική δραστηριότητα
• Αλλαγή περιβάλλοντος και ταξίδια
• Παράγοντας στρες
• Εγκυμοσύνη και περίοδος μετά τον τοκετό
• Χαλαρή κοιλιακή πίεση και πυελικό έδαφος

Το σύνολο των οργανικών αιτιών:

• Παθήσεις του εντέρου (π.χ. κολίτιδα, εκκολπωμάτωση, κοιλιοκάκη)
• Ασθένειες του πεπτικού συστήματος (π.χ. παγκρεατίτιδα, αιμορροΐδες)
• Νευρολογικά νοσήματα (π.χ. νόσος του Πάρκινσον, μυοπάθεια, ιερή αγενεσία, βλάβη στη νευρική παροχή)
• Ενδοκρινικά νοσήματα (π.χ. θυρεοειδοπάθεια, αμυλοείδωση)
• Μεταβολικά νοσήματα (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, υποκαλιαιμία)
• Ψυχικές ασθένειες (π.χ. κατάθλιψη, καθυστέρηση, διαταραχές συμπεριφοράς)
• Ανεπιθύμητη επίδραση φαρμακολογικής θεραπείας

Τα ακριβή συμπτώματα της δυσκοιλιότητας εξαρτώνται από την αιτία της εμφάνισής της. Μπορεί να εμφανιστεί ως ένα από τα συνοδά συμπτώματα μιας συγκεκριμένης νόσου ή ανεξάρτητα ως αποτέλεσμα της λήψης φαρμάκων, των αλλαγών στη διατροφή, του στρες και άλλων παραγόντων.

Συνήθη συμπτώματα της δυσκοιλιότητας:

• Συχνότητα αφόδευσης λιγότερο από 3 φορές την εβδομάδα
• Σκληρά κόπρανα
• Κομψά κόπρανα
• Αυξημένη τάση στα έντερα
• Φούσκωμα και μετεωρισμός
• Αίσθημα πίεσης και πληρότητας
• Κοιλιακό άλγος
• Πόνος στην αριστερή κάτω κοιλιακή χώρα
• Άβολο αίσθημα κατά την αφόδευση
• Τέντωμα κατά την αφόδευση
• Αίσθημα απόφραξης του ορθού
• Αίσθημα ανεπαρκούς κένωσης του ορθού
• Πονοκέφαλος

Η διαγνωστική διαδικασία συνίσταται στη λήψη ιατρικού ιστορικού και στη συνέντευξη του ασθενούς σχετικά με τις κλινικές υποκειμενικές και αντικειμενικές εκδηλώσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ένας γενικός ιατρός ή ειδικός, γαστρεντερολόγος.

Ο γιατρός διαπιστώνει πώς ακριβώς εκδηλώνεται η δυσκοιλιότητα στον ασθενή. Ποια είναι η συχνότητα της αφόδευσης, η οσμή, το χρώμα και η σύσταση των κοπράνων. Ο γιατρός διαπιστώνει τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, τον τρόπο ζωής και τη φαρμακευτική θεραπεία που εφαρμόζεται επί του παρόντος.

Αφού λάβει στοιχεία από τον ασθενή, ακολουθεί φυσική εξέταση με εξέταση, ακρόαση και ψηλάφηση του κοιλιακού τοιχώματος και της γύρω περιοχής. Συνήθης είναι και η υπερηχογραφική εξέταση της κοιλιακής κοιλότητας.

Συνήθης είναι η εξέταση ανά ορθό (με το δάκτυλο μέσα από το ορθό). Κατά την εξέταση αυτή, ο γιατρός εξετάζει τον πόνο, την παρουσία τυχόν απόφραξης και τη σύσταση, την οσμή και το χρώμα των υπολειμμάτων κοπράνων στο γάντι του γιατρού.

Προληπτικά, διενεργείται εξέταση για απόκρυφη αιμορραγία. Η εξέταση αποσκοπεί στην έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η εξέταση ενδείκνυται ιδιαίτερα για ασθενείς άνω των 50 ετών, με θετικό οικογενειακό ιστορικό ή με σοβαρότερα προβλήματα υγείας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, λαμβάνεται δείγμα αίματος και κοπράνων για εργαστηριακή εξέταση. Εξετάζεται η γενική αίματος του ασθενούς (θυρεοειδικές ορμόνες, γλυκαιμία, επίπεδα νατρίου, καλίου, ασβεστίου και φωσφόρου).

Σε περίπτωση χρόνιας δυσκοιλιότητας, η διαγνωστική εξέταση θα είναι πιο λεπτομερής και ο ασθενής μπορεί να παραπεμφθεί σε γιατρό για λεπτομερή απεικόνιση - πρωκτοσκόπηση ορθού, πρωκτοσιγμοειδοσκόπηση ή κολονοσκόπηση, ιδίως εάν υπάρχει υποψία νόσου του παχέος εντέρου.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εξέταση συμπληρώνεται από ιριγγοσκόπηση. Πρόκειται για εξέταση για τον προσδιορισμό του χρόνου διέλευσης των κοπράνων από το παχύ έντερο, ανορθική μανομετρία, ανορθική ηλεκτρομυογραφία ή βιοψία ορθού.

Εάν υπάρχει υποψία συγκεκριμένης αιτίας της δυσκοιλιότητας, ο γαστρεντερολόγος μπορεί να παραπέμψει τον ασθενή και να τον παραπέμψει σε άλλον ειδικό.

Δυσκοιλιότητα σε μικρά παιδιά

Τα νεογέννητα και τα βρέφη μπορεί να παρουσιάζουν συχνή αφόδευση ακολουθούμενη από δυσκοιλιότητα. Η συνειδητή ρύθμιση της αφόδευσης δεν εμφανίζεται μέχρι την ηλικία των 28 μηνών περίπου.

Στη συνέχεια, στα νήπια, η αφόδευση συμβαίνει περίπου 2-5 φορές την ημέρα. Κατά την εφηβεία, η συχνότητα της αφόδευσης μειώνεται σταδιακά σε 1-2 φορές την ημέρα.

Η ακανόνιστη συχνότητα αφόδευσης κατά τις πρώτες εβδομάδες της ζωής ενός νεογέννητου θεωρείται φυσιολογική κατάσταση. Η μετάβαση από το μητρικό γάλα στο συμβατικό αγελαδινό γάλα μπορεί να οδηγήσει σε δυσκοιλιότητα, συμπεριλαμβανομένης της επώδυνης αφόδευσης με σκληρή σύσταση κοπράνων.

Σε αυτή την πρώιμη περίοδο της ζωής ενός ατόμου, μια αλλαγή στην κένωση κοπράνων μπορεί επίσης να συμβεί με διάφορες εμπύρετες ασθένειες, αφυδάτωση, δερματίτιδα της πάνας και διάφορα διατροφικά λάθη.

Ωστόσο, προβλήματα με τη δυσκοιλιότητα μπορεί να εμφανιστούν και στην προσχολική και σχολική ηλικία, όταν το παιδί αρχίζει να επισκέπτεται κοινόχρηστους χώρους και χώρους εστίασης.

Συνήθεις ψυχολογικές αιτίες της δυσκοιλιότητας μπορεί να είναι το γεμάτο καθημερινό πρόγραμμα, η ενασχόληση με τα παιχνίδια ή η πιθανή απροθυμία να πάει στην τουαλέτα του σχολείου.

Δυσκοιλιότητα και εγκυμοσύνη

Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας με δυσκοιλιότητα σχετικά συχνότερα από τους άνδρες. Η δυσκοιλιότητα στο προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, η δυσκοιλιότητα στην εγκυμοσύνη και μετά τον τοκετό είναι χαρακτηριστικές.

Η δυσκοιλιότητα στην εγκυμοσύνη μπορεί να είναι χρόνια (μακροχρόνια) και η κατάσταση πρέπει να παρακολουθείται από γιατρό.

Η δυσκοιλιότητα στην εγκυμοσύνη προκαλείται συχνότερα από τις έντονες ορμονικές αλλαγές και το αναπτυσσόμενο έμβρυο που αναπτύσσεται στην κοιλιακή κοιλότητα της γυναίκας.

Εγκυμοσύνη ανά εβδομάδες: Πώς εξελίσσεται η εγκυμοσύνη και η ανάπτυξη του εμβρύου;

Η αναπτυσσόμενη μήτρα ασκεί επίσης πίεση στον πεπτικό σωλήνα, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του ορθού.

Στην περίοδο μετά τον τοκετό, η συμφόρηση της ουρογεννητικής-πρωκτικής περιοχής, το εξασθενημένο πυελικό έδαφος και η ορμονική ανισορροπία παίζουν ρόλο.

Η ανάπτυξη πρωκτικού οιδήματος ή αιμορροΐδων λόγω της έντονης πίεσης κατά τη διάρκεια του τοκετού είναι πιθανή.

Πρόληψη της δυσκοιλιότητας

Η πρόληψη της δευτεροπαθούς δυσκοιλιότητας που προκαλείται από άλλη ασθένεια δεν είναι πάντα δυνατή.

Για να αποφευχθούν προβλήματα με την αφόδευση για λειτουργικό λόγο, συνιστάται η τήρηση ορισμένων αρχών του τρόπου ζωής:

• Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες (πλιγούρι βρώμης, δημητριακά, φρούτα, αποξηραμένα φρούτα, όσπρια, ξηροί καρποί και σπόροι...)
• Επαρκής πρόσληψη υγρών κατά τη διάρκεια της ημέρας (σκέτο νερό, μεταλλικό νερό, τσάι...)
• Περιορισμός των τροφίμων με αποφρακτική δράση (σοκολάτα, μαύρο τσάι, λευκό αλεύρι, λευκό ψωμί, γλυκό γάλα...)
• Λήψη προβιοτικών για την υποστήριξη της πέψης και της λειτουργίας του εντέρου
• Αρκετή σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας