Εφιάλτες: γιατί συμβαίνουν και πώς να τους σταματήσετε; Τι γίνεται με τα παιδιά;

Οι εφιάλτες είναι έντονα αρνητικά δυσάρεστα όνειρα που συνοδεύουν το ξύπνημα από τον ύπνο. Κατά τη διάρκεια των ονείρων, το άτομο μπορεί να κινείται, να αναπνέει γρήγορα, να ιδρώνει.

Κάνει διάφορους ήχους στον ύπνο του, όπως ουρλιάζει ή κλαίει ή μιλάει.

Το άτομο ξυπνάει επανειλημμένα κατά τη διάρκεια του εφιάλτη. Στη συνέχεια είναι ξύπνιο, μπορεί να είναι ελαφρώς αποπροσανατολισμένο, μπερδεμένο. Θυμάται το όνειρο. Προκαλεί έντονο αρνητικό συναίσθημα. Μπορεί να έχει ακατάλληλο αντίκτυπο, με αποτέλεσμα το φόβο του ύπνου και επομένως την αϋπνία.

Τις περισσότερες φορές, αυτή η μορφή δυσάρεστων ονείρων εμφανίζεται στην παιδική ηλικία.

Ωστόσο, οι εφιάλτες μπορεί να επιμένουν και στην ενήλικη ζωή. Έχει αποδειχθεί ότι τα άτομα με νευρωτική ιδιοσυγκρασία υποφέρουν από αυτούς. Οι εφιάλτες συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του τμήματος REM του ύπνου, κυρίως στο δεύτερο μισό της νύχτας.

Οι εφιάλτες εμπίπτουν στη διάγνωση μιας διαταραχής του ύπνου. Οι διαταραχές του ύπνου (παρασυνειδήσεις) εκδηλώνονται με αυτόματες κινήσεις, διάφορα συναισθήματα ή διαταραχές της συμπεριφοράς κατά τον ύπνο, κατά τη διάρκεια του ύπνου ή κατά την αφύπνιση.

Η λέξη σκώρος προέρχεται από το γερμανικό mar, το οποίο μπορεί να μεταφραστεί ως φάντασμα.

Οι παρασomνείες στην παιδική ηλικία είναι πολύ συχνές, αλλά αποτελούν παροδική διαταραχή του ύπνου που δεν προέρχεται από νευρολογική ή ψυχιατρική ασθένεια.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει την ταξινόμηση των παρασυνειδήσεων

Όπως μπορείτε να δείτε στον πίνακα, οι εφιάλτες κατατάσσονται στις διαταραχές του ύπνου REM. Σε μεγάλο βαθμό, προκύπτουν ως αποτέλεσμα κάποιου νευρολογικού ή ψυχιατρικού προβλήματος. Μπορεί επίσης να προκληθούν από το άγχος ή τη φαρμακευτική αγωγή. Αυτό μπορεί να μην ισχύει στην παιδική ηλικία.

Τι γνωρίζουμε για τον ύπνο;

Ο ύπνος διακρίνεται στη φάση μη-REM (ορθόδοξος, συγχρονισμένος ύπνος) και στη φάση REM του ύπνου.

Οι φάσεις του ύπνου εναλλάσσονται μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Ο όρος REM είναι συντομογραφία για την ταχεία κίνηση των ματιών. Ο όρος non-REM προέρχεται από την αγγλική συντομογραφία non-rapid eye movement.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου παρατηρείται μείωση της λειτουργίας του κεντρικού νευρικού συστήματος. Μοιάζει με κατάσταση απώλειας συνείδησης, αλλά αξιολογείται ως μια τροποποιημένη κατάσταση και όχι ως διαταραχή της αντίληψης. Πρόκειται για μια περιοδική κατάσταση ανάπαυσης που είναι σημαντική για την αποκατάσταση του οργανισμού. Η στέρηση ύπνου μπορεί να είναι αποτέλεσμα προβλημάτων υγείας.

Τα στάδια non-REM και REM εναλλάσσονται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο συγχρονισμένος ύπνος έχει 4 στάδια. Η περίοδος REM καταλαμβάνει περίπου το 25% του χρόνου ύπνου. Κατά τη διάρκεια του πρώτου σταδίου non-REM, ο ύπνος είναι πιο εύκολο να ξυπνήσει κανείς και ο βαθύτερος ύπνος είναι κατά τη διάρκεια του 4ου σταδίου.

Ο μη-REM μεταπίπτει σε REM μετά από περίπου 90-110 λεπτά.
Η αφύπνιση συμβαίνει κυρίως στο στάδιο REM.

Η ποιότητα του ύπνου αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής. Καθώς μεγαλώνουμε, το βάθος και η ανάγκη για ύπνο μειώνεται, είναι λιγότερο ποιοτικός. Και στην παιδική ηλικία, τα όνειρα βιώνονται πιο έντονα και συναισθηματικά.

Ένα όνειρο είναι...

Το όνειρο είναι μια κατάσταση αντίληψης διαφόρων οπτικών, ακουστικών αλλά και άλλων αισθητηριακών αισθήσεων. Αυτές σχηματίζονται στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια του ύπνου. Διάφορη βιβλιογραφία αναφέρει ότι ο υποσυνείδητος νους διαμορφώνει τα όνειρα από τη διάθεση, τα συναισθήματα, τις σκέψεις μας. Τα όνειρα μπορούν να δείξουν καταπιεσμένες επιθυμίες, συναισθήματα και αισθήματα.

Έχει υποστηριχθεί ότι σχεδόν όλοι οι άνθρωποι βλέπουν όνειρα. Ωστόσο, μπορεί να μην θυμούνται το περιεχόμενό τους. Έχουν αναπτυχθεί μάλιστα διαφορετικές ερμηνείες ως προς το τι σημαίνει το όνειρο με το περιεχόμενό του. Τα όνειρα που θυμόμαστε τα βλέπουμε στη φάση REM. Αυτά που σχηματίζονται στη φάση non-REM δεν τα θυμόμαστε.

Γιατί ένα άτομο βλέπει εφιάλτες; Η προέλευσή τους δεν είναι πλήρως κατανοητή. Αιτία τους μπορεί να είναι ο φόβος, το υπερβολικό άγχος, η στέρηση ύπνου. Στην ενήλικη ζωή, προκύπτουν ως αποτέλεσμα σωματικής ασθένειας ή ψυχικής (ψυχολογικής) διαταραχής. Αλλά και λόγω της επιρροής ναρκωτικών, αλκοόλ ή φαρμάκων.

Τι μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο σας:

• Η ρουτίνα του ύπνου
  • το φαγητό, ιδίως το βαρύ φαγητό
  • τα μέσα ενημέρωσης και η παρακολούθηση της τηλεόρασης
  • βιντεοπαιχνίδια
• περιβάλλον
  • χώρος ύπνου
  • οσμές και μυρωδιές, όπου η μυρωδιά μπορεί να είναι καταπραϋντική για τον ύπνο και οι δυσάρεστες οσμές μπορεί να είναι ενοχλητικές
  • περιβάλλοντα που είναι πολύ ζεστά ή πολύ κρύα
• τραυματικές εμπειρίες
• σοβαρό, παρατεταμένο στρες
• φάρμακα
• αλκοόλ και ναρκωτικά
• σωματικές, δηλαδή σωματικές, ασθένειες
• ανθρώπινος ψυχισμός
  • νευρωτική φύση
  • άγχος
  • καταθλιπτική διαταραχή

Εφιάλτες στην παιδική ηλικία

Οι εφιάλτες είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι στην παιδική ηλικία, αλλά στην περίπτωση αυτή πρόκειται για παροδική διαταραχή του ύπνου. Δεν είναι αποτέλεσμα νευρολογικής ή ψυχολογικής ασθένειας όπως στην ενήλικη ζωή. Αναφέρεται ότι κορυφώνεται κυρίως στην προσχολική ηλικία.

Η ναρκοληψία είναι ένα άλλο παράδειγμα διαταραχής του ύπνου.

Συχνά εμφανίζεται ταυτόχρονα με το φόβο του παιδιού για το σκοτάδι. Τα μικρά παιδιά δεν αντιλαμβάνονται ακόμη ότι πρόκειται για όνειρο και όχι για πραγματικότητα. Μόνο τα μεγαλύτερα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να διακρίνουν ότι αυτό το δυσάρεστο όνειρο δεν είναι πραγματικό.

Ακριβώς όπως και ένας ενήλικας, ένα παιδί επεξεργάζεται τις εμπειρίες της ημέρας κατά τη διάρκεια του ύπνου. Επομένως, αυτά τα έντονα αρνητικά όνειρα μπορεί να είναι αποτέλεσμα της διάθεσης, των συναισθημάτων, των συναισθημάτων, των σκέψεων ή των φόβων του. Φυσικά, οι αλλαγές στην οικογένεια και το σημαντικό στρες μπορεί επίσης να έχουν αρνητική επίδραση.

Παραδείγματα για την αιτία των χειρότερων εφιαλτών στην παιδική ηλικία μπορεί να είναι οι γονικές διαφωνίες, οι καυγάδες και το διαζύγιο. Αλλά και η έναρξη της εργασίας της μητέρας ή ακόμα και η γέννηση ενός αδελφού. Συχνά αποτελούν αντίδραση σε έντονο στρες ή σε μια τραυματική εμπειρία. Και αυτό μπορεί να είναι ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, πτώσεις με κατάγματα. Αλλά οι εφιάλτες δεν χρειάζεται να έχουν προφανή αιτία.

Οι έντονες ονειροπολήσεις μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα μιας λανθασμένης ρουτίνας του παιδιού πριν τον ύπνο. Ένα καλό παράδειγμα είναι η παρακολούθηση μιας ακατάλληλης ταινίας και η βίωση αρνητικών συναισθημάτων λίγο πριν τον ύπνο. Και μπορεί ακόμη να είναι η ανάγνωση και η αφήγηση τρομακτικών παραμυθιών πριν τον ύπνο.

Τα κακά όνειρα μπορεί επίσης να προκαλέσουν άλλα προβλήματα

Αν ένα άτομο βλέπει πολύ συχνά άσχημα όνειρα, αυτό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο σώμα και τον ψυχισμό. Έχει διαπιστωθεί ότι τα άτομα με διαταραχές ύπνου έχουν πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καταθλιπτικές διαταραχές. Επιπλέον, το άτομο έχει προβλήματα με αϋπνία, κόπωση, άγχος. Οι πονοκέφαλοι και άλλα σωματικά προβλήματα σχετίζονται.

Οι άνθρωποι τις περισσότερες φορές περιγράφουν τους εφιάλτες ως...

Οι άνθρωποι συνηθέστερα περιγράφουν μια ποικιλία εφιαλτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ίδιο όνειρο επαναλαμβάνεται ως επαναλαμβανόμενος εφιάλτης. Μερικές φορές είναι μια φορά την εβδομάδα, αλλά και με μικρότερη ή μεγαλύτερη συχνότητα. Υπολογίζεται ότι οι εφιάλτες επηρεάζουν το 5-6% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Οι άνθρωποι περιγράφουν τους εφιάλτες ως εξής:

• Πτώση, πτώση...
• να τους κυνηγούν άνθρωποι ή ζώα
• δολοφονία, θάνατος
• πτώση δοντιών
• διάφορους τραυματισμούς
• φυσικές καταστροφές
• εγκατάλειψη ή απιστία του συντρόφου
• γυμνότητα
• φυλάκιση
• εξαφάνιση αγαπημένου προσώπου
• απαγωγή από εξωγήινους
• παράλυση
• απώλεια μιας σημαντικής συνάντησης, μιας επαγγελματικής συνάντησης
• αδυναμία ολοκλήρωσης μιας εργασίας

Οι εφιάλτες λαμβάνουν χώρα στη φάση REM και το άτομο θυμάται το περιεχόμενο του ονείρου, το περιγράφει. Στη φάση non-REM, λαμβάνουν χώρα τρομακτικά όνειρα, που αναφέρονται επίσης ως νυχτερινός τρόμος ή νυχτερινός τρόμος, τεχνικά pavor nocturnus. Αυτή η αρνητική εμπειρία δεν θυμάται. Μετά το ξύπνημα, το άτομο δεν γνωρίζει ποιο ήταν το περιεχόμενο του ονείρου.

Το παιδί ή ο ενήλικας ξυπνάει από τον ύπνο, ακόμη και πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μπορεί να φοβάται να ξανακοιμηθεί και να παραμείνει κοιμισμένο. Αυτό είναι αποτέλεσμα αϋπνίας και υπερβολικής κόπωσης. Τα παιδιά είναι απρόσεκτα, ανίκανα να συγκεντρωθούν. Αυτό μπορεί να ακολουθείται από πονοκέφαλο, αλλά και άλλα προβλήματα υγείας. Μια νευρωτική ή καταθλιπτική διαταραχή είναι συχνή.

Ταχεία αναπνοή, γρήγορος καρδιακός παλμός, εφίδρωση, ξύπνημα και σύγχυση ή μερικός αποπροσανατολισμός για λίγο. Τα όνειρα αυτά συνοδεύονται από διάφορες κινήσεις του σώματος που δεν ελέγχονται από τη θέληση. Αλλά και διάφοροι ήχοι, ομιλία στον ύπνο ή ακατάληπτοι και άναρθροι ήχοι είναι η εκδήλωσή τους.

Η κίνηση συνδέεται με τη φαντασία. εξ ου και ο κίνδυνος πτώσης και τραυματισμού.

Τα συμπτώματα ενός εφιάλτη περιλαμβάνουν:

• Ανήσυχος ύπνος
• διάφοροι ήχοι, ομιλία, ακατάληπτοι ήχοι, κραυγές, βρισιές
• κλάμα ή γέλιο
• κινήσεις που δεν ελέγχονται από τη θέληση, πράξεις βίας ή επιθετικότητας, κλωτσιές
• γρήγορη αναπνοή και σφυγμός
• εφίδρωση
• ξύπνημα από τον ύπνο, συμπεριλαμβανομένων των επαναλαμβανόμενων αφυπνίσεων
• φόβος, αρνητικά συναισθήματα, θυμός
• Κλειστά μάτια

Όπως και με άλλες διαταραχές ύπνου, οι εφιάλτες μπορούν να διαγνωστούν. Για να γίνει διάγνωση, πρέπει να πληρούνται ορισμένα κριτήρια. Συμπληρώνονται ερωτηματολόγια διαλογής, όπως το ερωτηματολόγιο διαλογής Stiasny-Kolster RBD ή τα διαγνωστικά κριτήρια ICSD.

Στη συνέχεια, ολοκληρώνεται μια πολυσωμνογραφική εξέταση (PSG). Γίνεται μια βιντεοπνευμονογραφική καταγραφή. Λαμβάνονται ένα ΗΕΓ (ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου) και ένα ΗΜΓ (ηλεκτρική δραστηριότητα των μυών, ιδίως εκείνων του πηγουνιού και των άκρων). Αξιολογείται το ιατρικό ιστορικό. Το ιατρικό ιστορικό είναι δύσκολο να ληφθεί, ιδίως στην παιδική ηλικία, τα μικρά παιδιά και τα βρέφη.

Στον πίνακα παρουσιάζεται το ερωτηματολόγιο διαλογής Stiasny-Kolster RBD

Οι εφιάλτες είναι πιο συχνοί κατά την παιδική ηλικία, με αποκορύφωμα την προσχολική ηλικία. Αυτή είναι και η εποχή που το παιδί αρχίζει να φοβάται το σκοτάδι. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή η διαταραχή του ύπνου είναι παροδική στα παιδιά. Δεν συνοδεύεται από άλλα σωματικά ή ψυχικά προβλήματα.

Στον ενήλικο πληθυσμό, εμφανίζεται για διάφορους λόγους. Η εμφάνιση των εφιαλτών αναφέρεται ότι συμβαίνει κυρίως κατά το δεύτερο μισό της νύχτας. Αυτή είναι και η ώρα που η φάση REM του ύπνου είναι η μεγαλύτερη. Η συχνότητα εμφάνισης είναι ατομική, όπως και το περιεχόμενο των ονείρων. Εμφανίζονται μία φορά την εβδομάδα, αλλά και με μικρότερη ή μεγαλύτερη συχνότητα.

Μερικές φορές ένα παιδί ή ένας ενήλικας ξυπνάει μία φορά κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά και επανειλημμένα. Το ενδιαφερόμενο άτομο μπορεί να φαίνεται μερικώς συγχυσμένο ή αποπροσανατολισμένο κατά το ξύπνημα. Ωστόσο, θυμάται το περιεχόμενο του εφιάλτη του και το περιγράφει. Δεν είναι εξαιρετικό αν το ίδιο όνειρο επαναλαμβάνεται κάθε νύχτα.

Κατά τη διάρκεια του ίδιου του επεισοδίου, υπάρχουν διάφορες εξωτερικές εκδηλώσεις. Αυτές μπορεί να είναι ακουστικές (ηχητικές) αλλά και κινητικές. Το άτομο αναπνέει γρήγορα, έχει αυξημένο καρδιακό ρυθμό, ιδρώνει. Επιπλοκή της αφύπνισης είναι η δυσκολία να ξανακοιμηθεί, ιδίως λόγω του φόβου του ύπνου. Και έτσι συνδέεται με την αϋπνία.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, ο ενδιαφερόμενος είναι κουρασμένος, αδύναμος και συχνά έχει πονοκέφαλο. Ακόμη και στα παιδιά, είναι δυνατόν να παρατηρηθεί αυξημένη ευερεθιστότητα, νευρικότητα, ανησυχία ή αδυναμία συγκέντρωσης, μάθησης και κυκλοθυμία. Υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού και πτώσης, τόσο κατά τη διάρκεια του ύπνου όσο και κατά τη διάρκεια της ημέρας.