Μέση ωτίτιδα: αιτίες, συμπτώματα + Πώς να την αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά;

Η φλεγμονή του μέσου ωτός αναφέρεται τεχνικά ως μέση ωτίτιδα. Η ωτίτιδα (φλεγμονή του αυτιού) ανήκει κυρίως στη φροντίδα ενός ΩΡΛ γιατρού (ωτορινολαρυγγολόγου).

Ωστόσο, συχνά είναι ο γενικός ιατρός που έρχεται σε επαφή με αυτή τη νόσο, είτε πρόκειται για ενήλικες είτε για παιδιά.

Η φλεγμονώδης νόσος του μέσου ωτός εμφανίζεται συχνότερα στην παιδική ηλικία. Αναφέρεται ότι έως και το 60% των παιδιών προσβάλλονται τουλάχιστον μία φορά. Η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης είναι πριν από την ηλικία των 5. Είναι λιγότερο συχνή στην ενήλικη ζωή.

Αυτός ο τύπος ωτίτιδας αποτελεί συχνή επιπλοκή της λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Εμφανίζεται κυρίως ως συνέπεια της φαρυγγίτιδας, της ρινοφαρυγγίτιδας, της γρίπης και της ρινίτιδας. Η συνέπεια είναι η ανατομική τοποθέτηση της ακουστικής ευσταχιανής σάλπιγγας.

Ο αιτιολογικός παράγοντας είναι μια αρχική ιογενής λοίμωξη. Η ιογενής αιτία αναφέρεται σε ποσοστό περίπου 25%. Στη συνέχεια, μια βακτηριακή λοίμωξη είναι προβληματική. Αυτό μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια της ιογενούς νόσου αλλά και μετά την υποχώρησή της.

Σας ενδιαφέρει συχνότερα:
Γιατί εμφανίζεται και πώς εκδηλώνεται σε παιδιά ή ενήλικες;
Τι είναι η χρόνια φλεγμονή και τι την προκαλεί;
Πώς αντιμετωπίζεται και θα βοηθήσουν οι συμβουλές της γιαγιάς;

Ο διαχωρισμός της μέσης ωτίτιδας

Η μέση ωτίτιδα διακρίνεται ανάλογα με την πορεία της, σε οξεία, υποξεία και χρόνια. Η οξεία εμφανίζεται ξαφνικά, η υποξεία επιμένει για περισσότερο από 2 μήνες. Η χρόνια φλεγμονή χαρακτηρίζεται από βλάβη του τυμπάνου, έκκριση (έκκριμα) και διαταραχή της ακοής που διαρκεί τρεις μήνες ή περισσότερο.

Ακολούθως, είναι επίσης γνωστή η υποτροπιάζουσα μέση ωτίτιδα, μια επαναλαμβανόμενη λοίμωξη που επανεμφανίζεται 3 ή περισσότερες φορές σε διάστημα έξι μηνών. Οι συντομευμένες ονομασίες για αυτές τις μορφές ωτίτιδας μπορούν να βρεθούν σε διάφορες πηγές, δηλαδή

• OMA (otitis media acuta), δηλαδή οξεία μέση ωτίτιδα.
• OMR (otitis media recidivans) ή υποτροπιάζουσα, επαναλαμβανόμενη μέση ωτίτιδα
• OMS (otitis media secretorica), η εκκριτική μορφή.
  • OMC (otitis media chronica)

Μια άλλη μέθοδος διαχωρίζει την ωτίτιδα ανάλογα με το αν είναι πυώδης ή μη πυώδης. Στη συνέχεια, η φλεγμονή διαχωρίζεται ανάλογα με το μέρος που προσβάλλει. Διακρίνουμε τη σωληνοτυμπανική φλεγμονή (μεσοτυμπανική) και την καταρροϊκή ωτίτιδα.

Το μέσο αυτί εν συντομία

Το μέσο αυτί είναι μια κοιλότητα που είναι γεμάτη με αέρα. Στεγάζει τα τρία ακουστικά οστά, τον τυμπανικό υμένα, το αμβύκιο και την τυμπανική μεμβράνη. Τα οστά αυτά χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση των ηχητικών κυμάτων από το τύμπανο στο εσωτερικό αυτί. Ο τυμπανικός υμένας διαχωρίζει το μέσο αυτί από το εξωτερικό αυτί.

Το μέσο αυτί περιλαμβάνει:

• το τύμπανο
• την ίδια την κοιλότητα του μέσου ωτός, την τυμπανική κοιλότητα
• την ακουστική (ευσταχιανή) σάλπιγγα, που συνδέει τον ρινοφάρυγγα με την κοιλότητα του μέσου αυτιού
• το σύστημα των σωλήνων στη θηλαία απόφυση

Γιατί η ωτίτιδα είναι πιο συχνή στα παιδιά;

Η μέση ωτίτιδα είναι συχνότερη σε παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών. Είναι ενδιαφέρον ότι έως και τα 2 τρίτα των παιδιών ηλικίας κάτω των 2 ετών θα αναπτύξουν μέση ωτίτιδα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο ακουστικός σωλήνας είναι μικρότερος σε μήκος και παχύτερος στα παιδιά.

Αυτή η ανατομική διάταξη διευκολύνει την είσοδο της λοίμωξης στην κοιλότητα του μέσου ωτός. Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από φλεγμονή. Στην οξεία φλεγμονή, η φλεγμονή είναι συχνά αμφοτερόπλευρη και πολύ επώδυνη.

Η φλεγμονή στο μέσο αυτί είναι μια σχετικά δυσάρεστη ασθένεια, αλλά δεν είναι επικίνδυνη. Εάν η θεραπεία ξεκινήσει νωρίς, η θεραπεία δεν είναι δύσκολη και η φλεγμονή μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα. Το αντίθετο είναι οι επιπλοκές, οι οποίες μπορεί να είναι σοβαρές, ειδικά εάν η θεραπεία παραμεληθεί.

Η αιτία της μέσης ωτίτιδας είναι μια λοίμωξη με ιό ή βακτήριο. Η αρχική είναι συνήθως μια ιογενής φλεγμονή που ακολουθείται από μια βακτηριακή υπερλοίμωξη. Η πιο κοινή προέλευση είναι η φλεγμονή των ανώτερων αεραγωγών. Σε αυτήν, η λοίμωξη είναι περίπλοκη και εισέρχεται μέσω του ακουστικού σωλήνα.

Ο ακουστικός σωλήνας στα βρέφη ή τα νήπια είναι μικρότερος. Αυτό προδιαθέτει σε ταχύτερη μετάδοση της λοίμωξης από την ανώτερη οδό στην κοιλότητα του μέσου ωτός. Ως εκ τούτου, έως και τα δύο τρίτα των παιδιών αναπτύσσουν αυτή τη νόσο έως την ηλικία των τριών ετών.

Οι λοιμώξεις κορυφώνονται έως την ηλικία των πέντε ετών. Η συχνότητα εμφάνισης στη συνέχεια μειώνεται στην ενήλικη ζωή. Η συχνότητα εμφάνισης της νόσου είναι καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Ωστόσο, οι λοιμώξεις είναι συχνότερες από το φθινόπωρο έως την άνοιξη απ' ό,τι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Παράγοντες όπως:

• ηλικία, έως 5 ετών
• ανατομικοί παράγοντες, μήκος και πλάτος στα μικρά παιδιά
• διαταραγμένη ρινική βατότητα (διευρυμένες ρινικές αμυγδαλές)
• διαταραγμένη λειτουργία αερισμού και αποχέτευσης (δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας)
• νόσος του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος
• άλλες ασθένειες, όπως σύνδρομο Down, σχιστία της υπερώας
• Βλάβη στο τύμπανο, για παράδειγμα, συμπεριλαμβανομένου του κύματος πίεσης ή του μηχανικού τραυματισμού
• Ατομική ανοσία
• Τύπος του αιτιολογικού παράγοντα
• μέθοδος θεραπείας, παραμελημένη ή ανεπαρκής θεραπεία
• συλλογικό περιβάλλον (παιδικός σταθμός)
• αλλεργίες όπως η αλλεργική ρινίτιδα
• το κάπνισμα, ιδίως το παθητικό κάπνισμα
• γενετικός παράγοντας και οικογενειακή προδιάθεση
• χρήση βρεφικής πιπίλας (όλη την ημέρα)
• κατανάλωση γάλακτος από μπιμπερό ενώ είναι ξαπλωμένος, διαρροή γάλακτος στον ακουστικό σωλήνα
• κρύος καιρός και χειμώνας

Η πύλη εισόδου της νόσου είναι κυρίως ο ακουστικός σωλήνας, δηλαδή το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα. Άλλες περιλαμβάνουν:

• ένα εξωτερικά υγιές και κατεστραμμένο τύμπανο
• αίμα, όπως στην ιλαρά ή στην οστρακιά
• μέσω του λαβύρινθου του αυτιού, σε ενδοκρανιακές λοιμώξεις

Στον πίνακα παρουσιάζονται οι πιο συνηθισμένοι αιτιολογικοί παράγοντες της μέσης ωτίτιδας

Η χρόνια φλεγμονή πλήττει συχνά άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, σχιστίες ή μικρά παιδιά, τα οποία συχνά έχουν γεμάτη μύτη λόγω καταρροής. Μερικές φορές η φλεγμονή μπορεί επίσης να σχετίζεται με άλλες ασθένειες.

Συχνότερα όμως προκύπτει ως επιπλοκή μετά από κρυολόγημα ή άλλη λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.

Η συμπτωματολογία της μέσης ωτίτιδας ποικίλλει ανάλογα με το αν η νόσος είναι οξεία ή χρόνια. Η συμπτωματολογία της οξείας λοίμωξης εμφανίζεται μετά από μια περίοδο επώασης, η οποία είναι συνήθως 4-7 ημέρες μετά τη φλεγμονή του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.

Η οξεία φλεγμονή χαρακτηρίζεται από ταχεία εμφάνιση ενοχλήσεων. Ο πόνος στο αυτί είναι ο πρώτος που εμφανίζεται. Ακολουθεί πυρετός και εκκρίσεις από το αυτί, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις βακτηριακών λοιμώξεων είναι πυώδεις. Το άτομο έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται στο αυτί. Αισθάνεται έναν σφύζοντα πόνο που επανέρχεται συνεχώς, με διαφορετική ένταση σε κάθε αυτί.

Η οξεία φλεγμονή είναι συνήθως αμφοτερόπλευρη. Στη χρόνια φλεγμονή, ο πόνος δεν είναι τόσο έντονος. Στην περίπτωση μακροχρόνιας μέσης ωτίτιδας, υπάρχουν προβλήματα όπως εκκρίσεις από το αυτί, βλάβη στο τύμπανο και εξασθένηση της ακοής.

Το άτομο μπορεί να μην έχει αυξημένη θερμοκρασία ή πυρετό. Συγκεκριμένα, μπορεί να αισθάνεται ξάπλα, πίεση ή τριγμό στο αυτί. Μπορεί επίσης να υπάρχει κάψιμο ή κνησμός στο αυτί. Στη χρόνια φλεγμονή, η απώλεια ακοής και η εξασθένιση της ακοής είναι χαρακτηριστικές. Μπορεί να εμφανιστεί πονοκέφαλος.

Τα κύρια συμπτώματα της μέσης ωτίτιδας συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα

Το πρόβλημα μπορεί να είναι η μικρή ηλικία του παιδιού. Σε μικρά παιδιά που δεν μπορούν ακόμη να μιλήσουν, να ονομάσουν και να περιγράψουν τον πόνο, πρέπει να παρατηρούμε τις γενικές εκδηλώσεις. Κυρίως δακρύρροια, ανησυχία, νευρικότητα ή διαταραχή του ύπνου. Ο πόνος μπορεί να επιδεινώνεται κυρίως από το ροχαλητό και την κατάποση.

Ομοίως, ο πόνος επιδεινώνεται από το βήχα και το φτέρνισμα.

Γενικά, η ένταση του πόνου ποικίλλει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στην περίπτωση της μέσης ωτίτιδας, επιδεινώνεται κυρίως τη νύχτα. Στη συνέχεια, ο πόνος εκτοξεύεται και στη γύρω περιοχή. Ο πόνος επιδεινώνεται από την πίεση στη μαστοειδή απόφυση (processus mastoideus), η οποία αποτελεί μέρος του κροταφικού οστού, πιο συγκεκριμένα του κροταφικού οστού.

Στους ηλικιωμένους, η μέση ωτίτιδα μπορεί να είναι ασυμπτωματική ή να υπάρχουν μόνο ήπια συμπτώματα, όπως απώλεια ακοής ή ωταλγία. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι καλή ιδέα να παραμελήσετε τη νόσο και να μην την αντιμετωπίσετε.

Για τη διάγνωση της νόσου είναι σημαντικό το ιστορικό και η κλινική πορεία. Είναι σημαντικό να διακρίνεται η μέση ωτίτιδα από άλλες νόσους. Εκκρίσεις από το αυτί υπάρχουν και στην εξωτερική ωτίτιδα.

Η πιο σημαντική εξέταση είναι με την όραση, με τη βοήθεια ενός ωτοκαθρέφτη. Η εξέταση αυτή (ωτοσκόπιο) πραγματοποιείται από έναν ΩΡΛ γιατρό. Τις περισσότερες φορές είναι ορατές οι αλλαγές στο τύμπανο, όπως ερυθρότητα, αυξημένη αιμάτωση, διόγκωση, υπερανάπτυξή του. Εκκρίσεις υπάρχουν μετά από παραβίαση του τυμπάνου.

Στη συνέχεια, μπορεί να διενεργηθούν δοκιμές ακοής (ακοολογικές εξετάσεις). Οι βασικές εξετάσεις που μπορεί να διενεργήσει ένας γενικός ιατρός για ενήλικες ή παιδιά περιλαμβάνουν εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και CRP. Η παρουσία φλεγμονής επιβεβαιώνεται επίσης από το αυξημένο επίπεδο λευκών αιμοσφαιρίων.

Εναλλακτικά, διενεργείται εξέταση επιχρίσματος, δηλαδή εκκρίματος από το αυτί.

Η πορεία της νόσου μπορεί να είναι ατομική. Εξαρτάται επίσης από το αν πρόκειται για οξεία ή χρόνια μορφή της νόσου. Η οξεία μορφή χαρακτηρίζεται από ταχεία πορεία, πρακτικά σε λίγες ώρες, συχνότερα τη νύχτα και συνήθως ως επιπλοκή της νόσου του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.

Η πορεία της οξείας νόσου είναι συνήθως σε 4 στάδια

Η μέση ωτίτιδα στους ηλικιωμένους είναι ήπια. Συνήθως υπάρχουν μόνο λοιμώξεις του αυτιού ή βαρηκοΐα. Αυτό όμως δεν αποτελεί λόγο υποτίμησης ή παραμέλησης της θεραπείας. Η θεραπεία είναι επίσης σημαντική για την αποφυγή επιπλοκών.

Η χρόνια μορφή της φλεγμονής χαρακτηρίζεται από βραδύτερη έναρξη και απουσία πυρετού. Διαρκεί περίπου 3 μήνες. Συνήθως, υπάρχει παραβίαση του τυμπάνου, παρατεταμένη εκροή και διαταραχή της ακοής. Η εκροή είναι βλεννώδης, πυώδης, μπορεί να μυρίζει. Υπάρχει φύσημα στο αυτί, αίσθηση διαρροής υγρού.

Προσοχή στις επιπλοκές της μέσης ωτίτιδας

Η ανεπαρκής, μηδενική ή ακατάλληλη αντιμετώπιση της φλεγμονής αποτελεί ιδιαίτερο κίνδυνο για επιπλοκές. Μια σχετικά συχνή επιπλοκή είναι η φλεγμονή της θηλής (οξεία μαστοειδίτιδα). Σχηματίζεται μια κοιλότητα γεμάτη με πύον. Η επιπλοκή αυτή είναι πολύ σοβαρή.

Οι επιπλοκές της μέσης ωτίτιδας περιλαμβάνουν:

• μαστοειδίτιδα
• πάρεση του προσωπικού νεύρου, του VIIου κρανιακού νεύρου (nervus facialis)
• φλεγμονή των μηνίγγων
• εξασθένιση της ακοής, απώλεια ακοής
• Χρόνια μέση ωτίτιδα
• Υποτροπιάζουσα μέση ωτίτιδα
• Χρόνια έκκριση από το μέσο αυτί
• αλλαγές, βλάβη, νέκρωση του τυμπάνου
• Απόστημα εγκεφάλου

Η πρόληψη της μέσης ωτίτιδας είναι σημαντική

Πώς πρέπει να γίνεται η πρόληψη; Τα μέτρα αποσκοπούν στην πρόληψη της ανάπτυξης της φλεγμονής ή των επιπλοκών της. Τα σημαντικά μέτρα περιλαμβάνουν:

• τον περιορισμό της επαφής των μικρών παιδιών με τις μάζες των ανθρώπων κατά τις περιόδους κινδύνου.
• η παραμονή ενός παιδιού με λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού ή γρίπη στο σπίτι
• αφαίρεση της αιτίας, για παράδειγμα στην περίπτωση διευρυμένων ρινοφαρυγγικών αμυγδαλών, αμυγδαλών αμυγδαλών
• παρακολούθηση παιδιών με προδιάθεση για μέση ωτίτιδα, με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
• πρόληψη της υποτροπής (επιστροφή της νόσου)
• εμβολιασμός κατά της γρίπης, του Streptococcus pneumoniae, του Haemophilus influenzae B
• Υποστήριξη της ανοσίας
• εποχικά συμπληρώματα διατροφής
• υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, επαρκείς βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες
• επαρκής άσκηση, άσκηση στη φύση
• περιορισμός του καπνίσματος και της άσκησης των παιδιών σε καπνισμένα περιβάλλοντα
• περιορισμός της χρήσης πιπίλας
• προσοχή στο τάισμα των βρεφών ανάσκελα, διαρροή γάλακτος στον ακουστικό σωλήνα
• αυξημένη θέση του άνω μέρους του σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου
• προστασία των αυτιών από ρεύματα αέρα, αέρα, κρύο
• επαρκής υγιεινή και πλύσιμο των χεριών
• καθαρισμός της ρινικής κοιλότητας και διατήρησή της καθαρή
  • σωστό φύσημα της μύτης (όχι και τα δύο ρουθούνια ταυτόχρονα), όχι με μεγάλη πίεση
  • αναρρόφηση της βλέννας σε μικρά παιδιά
  • ρινικές σταγόνες