Ο ρευματικός πυρετός απειλεί τα παιδιά: τι τον προκαλεί και πώς εκδηλώνεται;

Ο ρευματικός πυρετός είναι μια οξεία πολυσυστηματική φλεγμονώδης νόσος που προσβάλλει και καταστρέφει τους συνδετικούς ιστούς. Αναφέρεται ως πολυσυστηματική επειδή προσβάλλει πολλαπλά συστήματα του σώματος. Συνήθως, αφορά τις αρθρώσεις, την καρδιά, αλλά και το νευρικό σύστημα και το δέρμα.

Εμφανίζεται μετά από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και των αμυγδαλών που προκαλείται από στρεπτόκοκκο.

Η συχνότερη εμφάνιση είναι κατά την προσχολική και σχολική ηλικία, δηλαδή σε παιδιά ηλικίας μεταξύ 5 και 15 ετών.

Στο παρελθόν, η νόσος ήταν ιδιαίτερα συχνή σε παιδιά από φτωχά κοινωνικά στρώματα. Στις ανεπτυγμένες χώρες, το ποσοστό εμφάνισης μειώνεται σήμερα.

Αυτό οφείλεται στη βελτίωση της υγιεινής, αλλά κυρίως στη διαθεσιμότητα αντιβιοτικής θεραπείας για τη στρεπτοκοκκική νόσο του ανώτερου αναπνευστικού και την αμυγδαλίτιδα.

Στην ιστορία, οι πρώτες αναφορές στη νόσο χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα.
Ωστόσο, μόλις το 1812 ο William Charles Wells δημοσίευσε πληροφορίες που συνέδεαν τον ρευματικό πυρετό με καρδιακά προβλήματα.
Το 1889 ο Cheadle περιέγραψε την κλινική πορεία και το 1904 ο αιτιολογικός παράγοντας, ο Micrococcus rheumaticus (στρεπτόκοκκος), απομονώθηκε από έναν ασθενή.

Η αιτία του ρευματικού πυρετού είναι η στρεπτοκοκκική λοίμωξη.

Προκαλείται από τον β-αιμολυτικό στρεπτόκοκκο της ομάδας Α. Συγκεκριμένα, πρόκειται για έναν ρευματογόνο ορότυπο του πυρετογόνου στρεπτόκοκκου. Η λοίμωξη με το βακτήριο αυτό εμφανίζεται συχνότερα στην ανώτερη αναπνευστική οδό και ως στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα.

TIP: Άρθρο του περιοδικού Τι εννοείτε με τον πονόλαιμο;

Η πορεία αυτής της λοίμωξης μπορεί μερικές φορές να είναι ήπια και μη αναγνωρίσιμη.

Μόνο στη συνέχεια προκύπτει μια επιπλοκή η οποία έχει μη ειδικά συμπτώματα. Τα κοινά χαρακτηριστικά, δηλαδή η πορεία και τα συμπτώματα, οδηγούν τότε τον γιατρό στη διάγνωση του ρευματικού πυρετού.

Από τη μία πλευρά, ο ρευματικός πυρετός (γνωστός και ως febris rheumatica) προκαλείται από στρεπτοκοκκική λοίμωξη. Από την άλλη πλευρά, εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες κινδύνου.

Η εμφάνιση της νόσου εξαρτάται από παράγοντες κινδύνου όπως:

• λοίμωξη της ανώτερης αναπνευστικής οδού και των αμυγδαλών (αμυγδαλίτιδα) που προκαλείται από Streptococcus pyogenes
• ανοσοπαθολογικές αντιδράσεις στη λοίμωξη
• ατομική προδιάθεση
• ανοσολογικοί παράγοντες
• τοξικοί μηχανισμοί

Τα αντισώματα που παράγονται από το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρούν υπερβολικά στην παρουσία του παθογόνου παράγοντα. Ως αποτέλεσμα, δρουν αρνητικά και καταστρέφουν ακόμη και τους ιστούς του ίδιου του οργανισμού. Έτσι, το αυτοάνοσο στοιχείο επηρεάζει συχνότερα τους συνδετικούς ιστούς και άλλους ιστούς που βρίσκονται σε όλο το σώμα.

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η νόσος αναφέρεται ως συστηματική ή πολυσυστηματική.

Το καρδιαγγειακό και το νευρικό σύστημα, καθώς και οι αρθρώσεις και το δέρμα επηρεάζονται και υφίστανται βλάβες. Ομοίως, οι νεφροί υφίστανται βλάβες όταν το αίτιο είναι ένας νεφρογενής ορότυπος.

Ρευματογόνοι και νεφριτογόνοι στρεπτοκοκκικοί ορότυποι στον πίνακα

Η νόσος αυτή δεν είναι κληρονομική, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει οικογενειακή γενετική προδιάθεση.

Ως εκ τούτου, η νόσος δεν είναι μεταδοτική.

Ωστόσο, ο στρεπτόκοκκος μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω του μολυσμένου σάλιου και της αναπνευστικής οδού. Οι παράγοντες κινδύνου που αναφέρθηκαν παραπάνω, δηλαδή η ατομική ευαισθησία, συμβάλλουν στην εκδήλωση του ρευματοειδούς πυρετού.

Η εξάπλωση της λοίμωξης επηρεάζεται από την κακή υγιεινή ή την παραμελημένη θεραπεία. Το κοινωνικό περιβάλλον, δηλαδή η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ατόμων, ευνοεί τη μετάδοση των βακτηρίων. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στους παιδικούς σταθμούς και τα σχολεία.

Και εδώ είναι σημαντική η τήρηση ενός επαρκούς επιπέδου υγιεινής και το συνεπές πλύσιμο των χεριών. Η θεραπεία στο οικιακό περιβάλλον και η αποφυγή της επαφής με άλλα άτομα έχουν μεγάλη σημασία για την πρόληψη της εξάπλωσης των στρεπτοκοκκικών νοσημάτων.

Η νόσος είναι πολυσυστηματική, δηλαδή οι εκδηλώσεις της εντοπίζονται σε πολλαπλά συστήματα του σώματος.

Εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά από 5 έως 15 ετών. Εμφανίζεται μετά από 10-20 ημέρες μετά από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού ή αμυγδαλίτιδα που προκαλείται από στρεπτόκοκκους.

Τα γενικά συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν:

• Κόπωση
• αδυναμία
• εφίδρωση
• Αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος σε πυρετό
• πονοκέφαλος
• κοιλιακό άλγος
• έλλειψη όρεξης
• ρινορραγία ή επίσταξη

Στη συνέχεια, η νόσος εκδηλώνεται ανάλογα με το σύστημα του σώματος που έχει προσβληθεί. Συνηθέστερα, η νόσος εκδηλώνεται σε:

• αρθρώσεις
• το καρδιαγγειακό σύστημα
• το νευρικό σύστημα
• στο δέρμα

Αρχικά, η νόσος εκδηλώνεται κυρίως στις αρθρώσεις, ως πολυαρθρίτιδα ή φλεγμονή των αρθρώσεων.
Αυτό συμβαίνει σε ποσοστό έως και 75% των περιπτώσεων.
Η προσβολή της καρδιάς είναι παρούσα σε ποσοστό 35-50%.
Στη νευρολογική μορφή, ο λεγόμενος χορός του Αγίου Βίτου μπορεί να εμφανιστεί ως όψιμο σύμπτωμα.

Ο χορός του St. Vitus, γνωστός και ως μικρή χορεία του Sydenham, υπάρχει στο 10-15% των παιδιών. Χαρακτηρίζεται από ακούσιες κινήσεις, διαταραχές της ομιλίας και της κατάποσης. Συχνά συγχέεται με διαταραχές συμπεριφοράς και τικ. Η διαταραχή υποχωρεί και σπάνια επιμένει για μήνες.

Στον πίνακα παρατίθενται τα συμπτώματα για κάθε σύστημα

Η διάγνωση του ρευματικού πυρετού βασίζεται στην κλινική εικόνα, στο ιστορικό στρεπτοκοκκικής λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος ή αμυγδαλίτιδας.

Στη συνέχεια, διενεργούνται φυσικές εξετάσεις, κυρίως ακρόαση του καρδιακού ήχου και της παρουσίας φυσήματος.

Η CRP, η ταχύτητα καθίζησης ή η FW και η γενική αίματος ή η αξιολόγηση ASLO πραγματοποιούνται ως βοηθητικές εργαστηριακές εξετάσεις. Η καλλιέργεια επιχρίσματος είναι σημαντική εάν επιμένει η φλεγμονή του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.

Το ΗΚΓ και το ΗΧΟ είναι σημαντικά σε καρδιακά προβλήματα. Ωστόσο, δεν υπάρχει οριστικό σύμπτωμα ή εξέταση για τη διάγνωση.

Ο πίνακας παρουσιάζει τα τροποποιημένα κριτήρια Jones για τη διάγνωση του ρευματικού πυρετού

Ο ρευματικός πυρετός εμφανίζεται συνήθως 10 ημέρες έως δύο εβδομάδες μετά από στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα ή άλλη στρεπτοκοκκική φλεγμονή της ανώτερης αναπνευστικής οδού (λαιμός, ρινοφάρυγγας).

Εμφανίζεται κυρίως σε περιπτώσεις όπου η λοίμωξη δεν έχει αντιμετωπιστεί επαρκώς με αντιβιοτικά.

Οι ταυτόχρονοι παράγοντες κινδύνου προκαλούν μια αυτοάνοση αντίδραση που οδηγεί σε βλάβη των ιστών του ίδιου του οργανισμού. Λαμβάνει χώρα ως στείρα φλεγμονή στον προσβεβλημένο ιστό.

Ο ρευματικός πυρετός εμφανίζεται συνήθως 10-20 ημέρες μετά τη φλεγμονή.

Πυρετός, αδυναμία, κόπωση και εφίδρωση είναι τα πρώτα που εμφανίζονται. Προστίθεται πονοκέφαλος και μπορεί να εμφανιστεί κοιλιακό άλγος. Ακολούθως, αρθρικά και καρδιαγγειακά προβλήματα εμφανίζονται αργότερα στην πορεία.

Η προσβολή των αρθρώσεων χαρακτηρίζεται από φλεγμονή που προσβάλλει μία ή περισσότερες αρθρώσεις. Η φλεγμονή είναι μεταναστευτική και μικρής διάρκειας. Υπάρχει σημαντικός πόνος στις αρθρώσεις και έκπτωση της λειτουργικότητας (κινητικότητα). Υπάρχει επίσης αύξηση της θερμοκρασίας, ερυθρότητα και οίδημα στην περιοχή της προσβεβλημένης άρθρωσης.

Ανταποκρίνεται πολύ καλά στη θεραπεία με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα.

Στη συνέχεια, συχνά προσβάλλεται η καρδιά. Αυτό εκδηλώνεται ανάλογα με το ποιο τμήμα της καρδιάς έχει υποστεί βλάβη από τη φλεγμονή. Στην περικαρδίτιδα, υπάρχει ένα φύσημα τριβής, το οποίο ακούγεται από τον γιατρό κατά την εξέταση με ακρόαση. Στην ενδοκαρδίτιδα, πρόκειται για ένα φύσημα που προκύπτει ως αποτέλεσμα τηςπροσβολής τωνκαρδιακών βαλβίδων.

Η ταχυκαρδία θα είναι επίσης παρούσα κατά την ανάπαυση και τον ύπνο. όχι μόνο κατά την προσπάθεια.

Η διαταραχή του καρδιακού ρυθμού μπορεί να γίνει αντιληπτή ως αίσθημα παλμών. Σοβαρή επιπλοκή είναι η καρδιακή ανεπάρκεια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, επιμένει μόνιμη βλάβη της καρδιάς, δηλαδή ρευματική βαλβιδοπάθεια.

Οι δερματικές εκδηλώσεις είναι λιγότερο συχνές, κυρίως με τη μορφή εξανθημάτων. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία του περιθωριακού ερυθήματος (erythema annulare). Πρόκειται για ένα δακτυλιοειδές, κυκλικό εξάνθημα, ανοιχτό κόκκινο έως κόκκινο και με ξεθωριασμένο κέντρο.

Με την παρουσία υποδόριων όζων, η καρδιακή συμμετοχή είναι πολύ συχνή. Οι όζοι είναι κινητοί σε σχέση με το περιβάλλον τους και είναι ανώδυνοι. Το χρώμα του δέρματος στη θέση τους είναι φυσιολογικό. Βρίσκονται συχνότερα γύρω από τις αρθρώσεις, αλλά και στο κεφάλι.

Τα νευρολογικά συμπτώματα εμφανίζονται αργά στην πορεία της νόσου, κυρίως ως χορεία.

Η χορεία μεταφράζεται ως χορός, από όπου πήρε και το όνομά της ο χορός του Αγίου Βίττου. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ακούσιες κινήσεις του σώματος. Συνοδεύονται από διαταραχές της ομιλίας, της κατάποσης, αλλά και των κινητικών δεξιοτήτων ή του βαδίσματος.

Οι δυσκολίες αυτές επιδεινώνονται με την κόπωση και το στρες.

Κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης και του ύπνου, από την άλλη πλευρά, υποχωρούν. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν διαταραχές της συγκέντρωσης, της διάθεσης και του άγχους.

Τα νευρολογικά προβλήματα υποχωρούν αυθόρμητα με την πάροδο του χρόνου. Η πορεία της αρχικής νόσου μπορεί να είναι ήπια και μη αναγνωρίσιμη. Η νόσος συχνά υποτροπιάζει, δηλαδή επανέρχεται.