Τι είναι η αρθροπάθεια των αρθρώσεων, ποιες αιτίες, συμπτώματα και βαθμούς έχει και πώς μπορεί να σταματήσει;

Η οστεοαρθρίτιδα, γνωστή και ως οστεοαρθρίτιδα, είναι η πιο συχνή ασθένεια που προσβάλλει τις αρθρώσεις. Και είναι επίσης η πιο συχνή αιτία που αναγκάζει ένα άτομο να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια.

Παγκοσμίως, το 3,6% του πληθυσμού πάσχει από αυτή τη νόσο. Στην ηλικία των 65 ετών και άνω, οι αλλαγές είναι παρούσες σε ποσοστό έως και 60% των ακτινογραφικών εξετάσεων. Η νόσος προσβάλλει εξίσου άνδρες και γυναίκες.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η οστεοαρθρίτιδα είναι η 4η συχνότερη αιτία αναπηρίας στις γυναίκες και η 8η συχνότερη αιτία στους άνδρες.

Η οστεοαρθρίτιδα θεωρούνταν συνέπεια της γήρανσης και του εκφυλισμού λόγω της φθοράς της άρθρωσης.

Ωστόσο, αυτή η δήλωση δεν είναι ακριβής, καθώς υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που εμπλέκονται στην ανάπτυξη της νόσου, όπως γενετικές, μεταβολικές και βιοχημικές πτυχές, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα μια φλεγμονώδη διαδικασία και μια σειρά από αναπηρίες της άρθρωσης και των γύρω δομών.

Τι είναι ο χόνδρος;

Ο χόνδρος είναι συνδετικός ιστός. Είναι σταθερός αλλά εύκαμπτος. Αποτελείται από κύτταρα που ονομάζονται χονδροκύτταρα. Τα χονδροκύτταρα παράγουν στη συνέχεια συστατικά της εξωκυττάριας ύλης. Ο χόνδρος περιβάλλεται από περιχόνδριο, το οποίο είναι ένα λεπτό περίβλημα συνδετικού ιστού.

Το περιχόνδριο τροφοδοτείται με αιμοφόρα αγγεία που μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά. Ο ίδιος ο χόνδρος δεν περιέχει αιμοφόρα αγγεία.

Η εσωτερική δομή του χόνδρου είναι διατεταγμένη σε χόνδρους. Ο χόνδρος αποτελείται από χονδροκύτταρα. Γύρω από τα χονδροκύτταρα υπάρχει μεσοκυττάριο υλικό και μικροσκοπικές ίνες που του προσδίδουν αντοχή.

Ο χόνδρος είναι είτε κυτταρικός, είτε υαλώδης, είτε ελαστικός, είτε συνδετικός. Στις αρθρώσεις αντιπροσωπεύεται ο υαλώδης τύπος. Εδώ χρησιμεύει ως αμορτισέρ και απορροφητής κραδασμών, εξασφαλίζοντας έτσι την αντοχή και την ευκαμψία της άρθρωσης. Η επιφάνεια του χόνδρου είναι ολισθηρή, γεγονός που έχει θετική επίδραση κατά την τριβή.

Οστεοαρθρίτιδα = βλάβη του χόνδρου

Η οστεοαρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από βλάβη του χόνδρου, μείωση της ποιότητάς του και στένωσή του. Η βλάβη με τη μορφή διάβρωσης επεκτείνεται από την επιφάνεια σε βαθύτερες δομές.

Αυτή η διαδικασία διάβρωσης έχει ως αποτέλεσμα την έναρξη διαδικασιών νέου σχηματισμού αλλά και αναδιαμόρφωσης (αλλαγές στο σχήμα) του περιφερικού τμήματος του οστού.

Στη συνέχεια, επηρεάζονται επίσης οι αρθρικές επιφάνειες και το οστό στην περιοχή κάτω από το χόνδρο. Επιπλέον, επηρεάζονται επίσης οι σύνδεσμοι, η συνολική κάψα της άρθρωσης και το περιβάλλον μυϊκό σύστημα. Τελικά, αυτές οι αλλαγές οδηγούν σε βλάβη της άρθρωσης.

Η βλάβη στην οστεοαρθρίτιδα επηρεάζει:

• αρθρικός χόνδρος
  • ο οποίος χαλαρώνει
  • η διάμετρός του στενεύει
  • σχηματίζονται ρωγμές στην επιφάνειά του
• οστό
  • ο σχηματισμός οστεοφύτων (εξάρσεις)
  • στην περιοχή κάτω από το χόνδρο (υποχόνδρινο τμήμα) εμφανίζεται η υποχόνδρια σκλήρυνση
• αρθρική κάψα
• μύες
• σύνδεσμοι
• η αρθρική σχισμή στενεύει
  • αυξημένη παραγωγή αρθρικού υγρού (αρθρικό υγρό)

Η οστεοαρθρίτιδα διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Στην πρωτοπαθή οστεοαρθρίτιδα, η αιτία της βλάβης δεν είναι καλά κατανοητή.

Ο δευτερογενής τύπος έχει γνωστή αιτία, η οποία μπορεί να προκληθεί από εσωτερικούς παράγοντες, αλλά και από εξωτερικές επιδράσεις. Άλλες ασθένειες ή τραυματισμοί ή συγγενείς αναπτυξιακές ανωμαλίες ευθύνονται επίσης για τη δευτερογενή οστεοαρθρίτιδα. Οι ασθένειες που προκαλούν αρθρίτιδα περιλαμβάνουν την ουρική αρθρίτιδα, τον διαβήτη και την αρθρίτιδα.

Συμβουλή: Για πληροφορίες σχετικά με τις φλεγμονώδεις βλάβες των αρθρώσεων, ανατρέξτε στο άρθρο σχετικά με τη νόσο αρθρίτιδα.

Ο χόνδρος σε μια άρθρωση δεν τροφοδοτείται από το αίμα, αλλά μόνο από το περιβάλλον υγρό. Αυτό επηρεάζει και την αναγέννησή του, η οποία δεν πραγματοποιείται. Αυτό σημαίνει ότι όταν ο χόνδρος υποστεί βλάβη, δεν επουλώνεται. Όταν ο χόνδρος υποστεί βλάβη και χαθεί, τα παρακείμενα οστά φθείρονται.

Η βλάβη προκαλεί στη συνέχεια μειωμένη λειτουργία των αρθρώσεων, δηλαδή περιορισμό της κίνησης και πόνο. Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να προσβάλει αρθρώσεις ήδη από την ηλικία των 30. Προκαλεί κυρίως βλάβες και στις μικρές αρθρώσεις και στις αρθρώσεις που είναι υπεύθυνες για την ανάληψη του βάρους του σώματος.

Για την περιγραφή της προσβεβλημένης άρθρωσης, χρησιμοποιούνται ονόματα όπως:

• (διαταραχή της οσφυϊκής άρθρωσης).
• γονάρθρωση (όταν η αρθρίτιδα προσβάλλει το γόνατο)
• κομβική οστεοαρθρίτιδα (που επηρεάζει τις μικρές αρθρώσεις των δακτύλων)
• σπονδυλαρθρίτιδα (βλάβη των μεσοσπονδύλιων αρθρώσεων, δηλαδή της σπονδυλικής στήλης)

Η οστεοαρθρίτιδα δεν επηρεάζει όλες τις αρθρώσεις ταυτόχρονα.

Μερικές φορές μπορεί να επηρεάσει μόνο μία άρθρωση. Μερικοί άνθρωποι την έχουν στις μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών, άλλοι στις μεγάλες αρθρώσεις, όπως το γόνατο ή το ισχίο. Στους άνδρες είναι συχνότερα το γόνατο και στις γυναίκες το ισχίο. Εναλλακτικά, μπορεί να αναπτυχθεί σταδιακά σε πολλές αρθρώσεις.

Ανάλογα με τον αριθμό των αρθρώσεων που προσβάλλονται, διακρίνεται επίσης σε:

• γενικευμένη - πολυαρθρική μορφή, όταν προσβάλλονται τουλάχιστον τρεις αρθρώσεις ή ομάδες αρθρώσεων
• ολιγοαρθρική - με λιγότερες από τρεις αρθρώσεις
• μονοαρθρική - εντοπισμένη, προσβάλλεται μόνο μία άρθρωση

Η οστεοαρθρίτιδα προκαλείται από έναν καταρράκτη που έχει ως αποτέλεσμα τον εκφυλισμό της άρθρωσης ή του χόνδρου της (βλάβη και απώλεια του χόνδρου και των ιδιοτήτων του), των οστών, της αρθρικής κάψας, των παρακείμενων μυών και άλλων μαλακών ιστών.

Η αιτία της πρωτοπαθούς οστεοαρθρίτιδας δεν είναι πλήρως κατανοητή.

Η δευτεροπαθής οστεοαρθρίτιδα προκαλείται από γνωστή αιτία.

Μπορεί να βασίζεται σε άλλη νόσο, σε μεταβολική διαταραχή, σε ενδοκρινική διαταραχή, σε ορμονική διαταραχή, σε φλεγμονή και σε τραύμα. Μπορεί επίσης να οφείλεται σε ανατομική δυσλειτουργία, όπως στην περίπτωση της υπερκινητικότητας των αρθρώσεων ή του διαφορετικού μήκους των οστών των κάτω άκρων, που δημιουργεί πρόβλημα κυρίως κατά τη βάδιση.

Στους παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν την ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας περιλαμβάνονται:

• υψηλή ηλικία
• γενετικοί παράγοντες
• κληρονομικότητα
• το φύλο - συνήθως η κοξαρθρίτιδα στις γυναίκες και η γοναρθρίτιδα στους άνδρες
• συγγενείς αναπτυξιακές ανωμαλίες
• φλεγμονώδεις παθήσεις των αρθρώσεων
  • Ρευματοειδής αρθρίτιδα
  • σηπτική αρθρίτιδα
• μεταβολικά αίτια
  • διαβήτης
• ουρική αρθρίτιδα
• ενδοκρινικές ασθένειες
• παχυσαρκία
• υπέρταση
• ορμονικοί παράγοντες
  • στις γυναίκες και αριθμός κυήσεων
• κάπνισμα
• τραύμα
• ανατομική θέση, αξονική θέση των αρθρώσεων, υπερκινητικότητα, βράχυνση του ενός άκρου
• Κακή συνήθεια κίνησης, εμβιομηχανική αιτία
• Έλλειψη κίνησης
• υπερβολική καταπόνηση, είτε πρόκειται για εργασία είτε για σωματική δραστηριότητα, άθληση
• μυϊκή δύναμη

Πρόκειται για μια εκφυλιστική διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα την προοδευτική διάβρωση του χόνδρου, τη διάσπαση της επιφάνειάς του και τις ρωγμές στη δομή του. Στη συνέχεια, η λειτουργία του χόνδρου ως απορροφητή κραδασμών και έδρασης των αρθρώσεων διαταράσσεται.

Αυτό συνοδεύεται από το σχηματισμό οστικών προεξοχών, αυξημένη παραγωγή ενδοαρθρικού υγρού και κατά συνέπεια αυξημένη πίεση εντός της άρθρωσης. Το οστό κάτω από τον αρθρικό χόνδρο υφίσταται βλάβη και οι γύρω μαλακοί ιστοί, όπως οι σύνδεσμοι και οι μύες, διαταράσσονται. Το αποτέλεσμα είναι η μειωμένη λειτουργία της άρθρωσης, ο πόνος και άλλες δυσκολίες.

Όσον αφορά την αιτιολογία (προέλευση), διακρίνονται σε:

1. πρωτογενείς
2. δευτερογενείς
   1. μεταβολικές ασθένειες
      • ωχροπάθεια, ακρομεγαλία, αιμοχρωμάτωση
   2. Ανατομικές αλλαγές στις αρθρώσεις
      • δυσπλασία των αρθρώσεων, σύνδρομο υπερκινητικότητας, ασυμφωνία μήκους των άκρων
   3. τραυματισμοί - βλάβες των αρθρώσεων λόγω καταγμάτων και άλλων τραυμάτων
   4. φλεγμονώδεις αρθροπάθειες
      • σηπτική αρθρίτιδα, ρευματικές παθήσεις

Αυτές οι δομικές αλλαγές στο χόνδρο και σε άλλα μέρη είναι η αιτία της δυσλειτουργίας της άρθρωσης. Η λειτουργία της άρθρωσης είναι κυρίως ένα συστατικό στην παραγωγή κίνησης. Έτσι, η δυσλειτουργία σημαίνει περιορισμό της κίνησης. Στη συνέχεια, έρχεται ο πόνος.

Εκτός από αυτά τα δύο κύρια συμπτώματα, υπάρχουν και άλλες συναφείς δυσκολίες. Η ίδια η διαταραχή της κίνησης έχει μια τυπική πορεία. Χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι η δυσκαμψία της άρθρωσης κατά τη διάρκεια της αδράνειας. Αυτό συμβαίνει κυρίως το πρωί. Η δυσκαμψία της άρθρωσης μπορεί να διαρκέσει 15 έως 30 λεπτά μέχρι την κίνηση.

Πιο σοβαρός είναι ο περιορισμός της κινητικότητας της άρθρωσης.

Βέβαια, ανάλογα με το βαθμό εκφύλισης και βλάβης της άρθρωσης, η έκταση της βλάβης καθορίζει και τον πόνο. Μπορεί να είναι αρχικά έντονος στην άσκηση, στη συνέχεια το πρωί και μετά από αδράνεια. Ο πόνος σε ηρεμία υποδηλώνει σοβαρή βλάβη της άρθρωσης.

Στα μεταγενέστερα στάδια, μπορεί να ακούγονται διάφοροι ήχοι κατά την κίνηση. Προέρχονται από την άρθρωση λόγω της αυξημένης τριβής των οστών που πιέζουν. Η εκδήλωση είναι ένας ήχος τριξίματος ή τσίγκου, σαν να υπάρχει άμμος στην άρθρωση.

Ο νέος σχηματισμός οστών έχει ως αποτέλεσμα διάφορες οστικές προεξοχές και αναπτύξεις. Αυτές είναι επαγγελματικά γνωστές ως οστεόφυτα. Οι αναπτύξεις αυτές αναπτύσσονται σε μεγάλο χρονικό διάστημα και προκαλούν επιδείνωση της λειτουργίας της πάσχουσας άρθρωσης, πόνο ή μυρμήγκιασμα και παραμόρφωση της άρθρωσης.

Τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας περιλαμβάνουν:

• περιορισμό της λειτουργίας της άρθρωσης, που μπορεί να εκδηλωθεί ως χωλότητα
• δυσκαμψία της άρθρωσης μετά από αδράνεια, ιδίως το πρωί μετά το ξύπνημα
• περιορισμός της κίνησης έως απώλεια της κινητικότητας των αρθρώσεων
• πόνος
  • αρχικός πόνος μετά από αδράνεια
  • πόνος κατά την άσκηση
  • πόνος κατά την παθητική κίνηση
  • σε μεταγενέστερο στάδιο, πόνος κατά την ανάπαυση, νυχτερινός πόνος
  • ο πόνος μπορεί να επιδεινώνεται από τη θέση του άκρου και τον καιρό
• Μυρμήγκιασμα
• τρίξιμο, τρίξιμο (σαν να υπάρχει άμμος στην άρθρωση)
• παραμόρφωση της άρθρωσης
• πρήξιμο στην περιοχή της άρθρωσης
• τοπική αύξηση της θερμοκρασίας του δέρματος
• κοκκίνισμα του δέρματος στην άρθρωση
• σε μεταγενέστερο στάδιο, προσβάλλεται και ο μυς, ο οποίος συμβάλλει δευτερευόντως στον πόνο
  • μυϊκή εξασθένιση, μυϊκή ατροφία
  • Μείωση του μυός
• Μείωση του άκρου - μετά από μυϊκή βλάβη
• αστάθεια της άρθρωσης

Η διάγνωση της οστεοαρθρίτιδας καθορίζεται με βάση το ιστορικό που λαμβάνεται από τον πάσχοντα και την κλινική εικόνα. Στη συνέχεια, πραγματοποιείται φυσική εξέταση.

Κατά τη διάρκεια της κλινικής εξέτασης, ο γιατρός, ιδίως ο ορθοπεδικός, αξιολογεί:

• τη λειτουργική κατάσταση της άρθρωσης
• το εύρος της κίνησης
• τη δυσκαμψία
• πόνος
• παραμόρφωση
• οίδημα, θερμοκρασία και χρώμα δέρματος

Είναι σημαντικό να αποκλειστούν η ρευματοειδής αρθρίτιδα και άλλες νόσοι. Για τον αποκλεισμό άλλων διαγνώσεων μπορεί να επιλεγούν εργαστηριακές εξετάσεις αίματος (ρευματοπάθεια, ψωρίαση, ουρική αρθρίτιδα). Σημαντικές είναι επίσης οι απεικονιστικές μέθοδοι όπως η ακτινογραφία, το υπερηχογράφημα, το σπινθηρογράφημα, η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία. Η έκταση της οστεοαρθρίτιδας χωρίζεται σε τέσσερα στάδια μετά την αξιολόγηση των ακτινολογικών ευρημάτων.

Ο πίνακας δείχνει τα 4 στάδια ανάλογα με τα ακτινογραφικά ευρήματα

Η αρθροσκόπηση μπορεί να ενδείκνυται λόγω άλλης αιτίας. Εκτός από αυτή, υπάρχει και ένα δευτερογενές εύρημα, που είναι η βλάβη του χόνδρου. Όπως σε κάθε νόσο, η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική στην αρθροπάθεια. Μετά την έγκαιρη ανίχνευση της διάγνωσης, αρχίζει η θεραπεία για τη μείωση των εκδηλώσεων και των επιπλοκών της νόσου.

Οι εκφυλιστικές αλλαγές, η φλεγμονή, η αναγέννηση και ο νέος σχηματισμός επηρεάζουν σταδιακά τον χόνδρο. Ο χόνδρος λεπταίνει, χάνει τη λάμψη του, τη δομή του και σχίζεται. Αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον του. Επιπλέον, η οστεοαρθρίτιδα επηρεάζει όλες τις άλλες δομές της άρθρωσης.

Το πρώτο σύμπτωμα είναι ο αρχικός πόνος στην άρθρωση. Αυτός υποχωρεί μετά την κίνηση και υποχωρεί ακόμη και εντελώς. Αργότερα, αρχίζει να εμφανίζεται πόνος μετά από άσκηση. Το επόμενο στάδιο χαρακτηρίζεται από πόνο κατά την ανάπαυση, για παράδειγμα, νυχτερινό πόνο.

Ο πόνος επιδεινώνεται με την άσκηση και την ακατάλληλη τοποθέτηση του άκρου. Μπορεί επίσης να επηρεαστεί σημαντικά από τον καιρό. Συνακόλουθο είναι η δυσκαμψία της άρθρωσης μετά από αδράνεια, ιδίως το πρωί. Συνήθως διαρκεί 10 έως 15 λεπτά, μερικές φορές έως και μισή ώρα.

Στα μεταγενέστερα στάδια, το σχήμα της άρθρωσης αλλάζει. Εμφανίζονται διάφορες παραμορφώσεις και ασυνήθιστες θέσεις των οστών. Το εύρος της κίνησης μειώνεται. Υπάρχει περιορισμός ή πλήρης απώλεια της κίνησης. Στο τελευταίο στάδιο, υπάρχει ένας ακουστός ήχος τριξίματος και τσίγκου. Οι ασθενείς το περιγράφουν σαν να έχουν άμμο στην άρθρωση.

Τοπικά, υπάρχει οίδημα, ερυθρότητα και αυξημένη θερμοκρασία του δέρματος. Οι μύες και άλλοι μαλακοί ιστοί επηρεάζονται επίσης, με αποτέλεσμα την αστάθεια της άρθρωσης. Οι μύες γίνονται χαλαροί και το άκρο μπορεί να βραχυνθεί.