Παρωτίτιδα: ποια είναι τα συμπτώματα της παρωτίτιδας; Μετάδοση και εμβολιασμός

Η παρωτίτιδα είναι μια οξεία λοιμώδης ιογενής νόσος. Είναι επίσης γνωστή με τις συνώνυμες ονομασίες επιδημική παρωτίτιδα ή παρωτιδική αδενίτιδα.

Η νόσος προκαλείται από τον παραμυξοϊό, ο οποίος μολύνει κατά κύριο λόγο τα κύτταρα του νευρικού συστήματος και των αδένων της εξωτερικής έκκρισης.

Αυτό εξηγεί τις εκδηλώσεις του ιού, όπως η φλεγμονή των σιελογόνων αδένων, των όρχεων στα αγόρια και των ωοθηκών στις γυναίκες, του παγκρέατος και του νευρικού συστήματος.

Πριν από τον εμβολιασμό, η παρωτίτιδα ήταν μια συχνή ασθένεια της σχολικής ηλικίας. Στην ενήλικη ζωή ήταν σπάνια και εμφανιζόταν μόνο σε άτομα που δεν είχαν προσβληθεί από την ασθένεια στην παιδική ηλικία. Η εμφάνιση παρωτίτιδας αφήνει δια βίου ανοσία.

Η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών εμφάνιζε τη νόσο ως φλεγμονή των παρωτίδων ή ήπια άσηπτη μηνιγγίτιδα. Άλλες εκδηλώσεις της λοίμωξης, όπως ορχίτιδα ή παγκρεατίτιδα, ήταν σπάνιες.

Ο παθολογικός παράγοντας της λοίμωξης είναι ένας παραμυξοϊός. Πρόκειται για ιό RNA. Αυτό σημαίνει ότι η γενετική του πληροφορία μεταφέρεται από ένα μονόκλωνο ριβονουκλεϊκό οξύ.

Ο ιός είναι ιδιαίτερα μεταδοτικός.

Μεταδίδεται με μόλυνση μέσω σταγονιδίων. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο μπορεί να μολυνθεί μέσω της συνήθους επαφής μεταξύ ανθρώπων, σε κοινόχρηστους χώρους, μιλώντας, μοιραζόμενος προσωπικά αντικείμενα, κάνοντας χειραψία κ.λπ.

Τα μολυσμένα άτομα είναι μολυσματικά για το περιβάλλον τους 3 ημέρες πριν και περίπου 9 ημέρες μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων της νόσου.

Η περίοδος επώασης του ιού, δηλαδή το χρονικό διάστημα από την είσοδο του ιού στον οργανισμό μέχρι τα πρώτα συμπτώματα, είναι 14 έως 21 ημέρες.

Ένα ασυµπτωµατικό άτοµο µπορεί να είναι η πηγή µόλυνσης. Περίπου τα µισά από τα µολυσµένα άτοµα δεν έχουν συµπτώµατα. Τα παιδιά χωρίς συµπτώµατα είναι πιο συχνά.

Τα σταγονίδια που περιέχουν τον ιό εισέρχονται στον οργανισμό συχνότερα από τη μύτη ή το στόμα.

Ο ιός πολλαπλασιάζεται στο ρινοφάρυγγα και μεταδίδεται με τη λέμφο στους λεμφαδένες. Από τους λεμφαδένες εξαπλώνεται σε όλο το σώμα. Εξαπλώνεται κυρίως στα όργανα στα οποία έχει συγγένεια, δηλαδή στους σιελογόνους αδένες, στα νευρικά κύτταρα, στους όρχεις, στις ωοθήκες και στο πάγκρεας.

Το κύριο σύμπτωμα της λοιμώδους παρωτίτιδας είναι η φλεγμονή της παρωτίδας, η οποία είναι διογκωμένη και πολύ επώδυνη στην αφή. Οι διογκωμένες παρωτίδες προκαλούν πρήξιμο των μάγουλων και πόνο κατά την κίνηση του αυτιού, π.χ. όταν μασάτε, μιλάτε ή χασμουριέστε.

Το δέρμα πάνω από τον πρησμένο αδένα μπορεί να είναι τεντωμένο και πιο ωχρό. Δεν είναι κόκκινο, όπως πολλοί άνθρωποι θα περίμεναν με τη φλεγμονή.

Η νόσος ξεκινά με διόγκωση του ενός αδένα. Μετά από λίγες ημέρες, η φλεγμονή εξαπλώνεται στην άλλη πλευρά. Οποιοσδήποτε σιελογόνος αδένας μπορεί να προσβληθεί, οπότε οίδημα και πρήξιμο μπορεί να υπάρχουν και αλλού στη στοματική κοιλότητα.

Το επώδυνο πρήξιμο των σιελογόνων αδένων συνοδεύεται από θερμοκρασία, συνήθως έως 39 °C.

Ένα άλλο πιθανό σύμπτωμα της παρωτίτιδας είναι η προσβολή του νευρικού συστήματος και η ανάπτυξη άσηπτης μηνιγγίτιδας.

Αυτό εκδηλώνεται με τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Πυρετός
• ρίγη
• πονοκέφαλος
• ναυτία
• μηνιγγικά συμπτώματα
• σπασμοί, ιδίως στην παιδική ηλικία

Η μηνιγγίτιδα εμφανίζεται κυρίως μία εβδομάδα μετά τη διόγκωση του πρώτου σιελογόνου αδένα.

Σπάνια μπορεί να εμφανιστεί ως το πρώτο σύμπτωμα της νόσου ή να εμφανιστεί μετά την εξαφάνιση της διόγκωσης των παρωτιδικών αδένων. Ενίοτε εμφανίζεται εντελώς χωρίς προσβολή των αδένων.

Η ασηπτική μηνιγγίτιδα στην παρωτίτιδα έχει συνήθως καλοήθη πορεία. Σπάνια, ωστόσο, μπορεί να εξελιχθεί σε πιο σοβαρή μηνιγγοεγκεφαλίτιδα με διαταραχή της συνείδησης και ανάπτυξη πάρεσης κρανιακών νεύρων.

Η προσβολή του ακουστικού νεύρου μπορεί να οδηγήσει σε κώφωση, η οποία είναι συνήθως μονόπλευρη. Ο θάνατος σε αυτή τη σοβαρή μορφή ασηπτικής μηνιγγοεγκεφαλίτιδας είναι σπάνιος.

Περίπου το 20 % των μολυσμένων αγοριών και ανδρών πάσχουν από φλεγμονή των όρχεων (ορχίτιδα) ή επιδιδυμίτιδα.

Όπως και με τους σιελογόνους αδένες, η νόσος αρχίζει με ένα μονομερές επώδυνο οίδημα. Μετά από λίγες ημέρες, το οίδημα εξαπλώνεται στον άλλο όρχι. Το προσβεβλημένο όσχεο διογκώνεται σημαντικά από το οίδημα, σε τρεις έως τέσσερις φορές το φυσιολογικό του μέγεθος.

Η νόσος συνοδεύεται από υψηλό πυρετό και έντονο πόνο που διαρκεί περίπου 5 ημέρες.

Μετά από αμφοτερόπλευρη προσβολή μπορεί να εμφανιστεί ατροφία των όρχεων και ολιγοσπερμία, δηλαδή μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων. Η πλήρης στειρότητα ως συνέπεια της νόσου της παρωτίτιδας είναι πολύ σπάνια.

Η φλεγμονή των όρχεων εμφανίζεται όταν προσβάλλονται ταυτόχρονα και οι σιελογόνοι αδένες. Σε σπάνιες περιπτώσεις, εμφανίζεται μετά την υποχώρηση της φλεγμονής των παρωτίδων.

Οι γυναίκες, ωστόσο, δεν κινδυνεύουν λιγότερο από μια περίπλοκη πορεία της παρωτίτιδας.

Μπορεί να αναπτύξουν φλεγμονή των ωοθηκών μετά από φλεγμονή των σιελογόνων αδένων, η οποία συνοδεύεται από πυρετό, κοιλιακό άλγος και εμετό. Μια σοβαρή πορεία φλεγμονής των ωοθηκών μπορεί να οδηγήσει σε στειρότητα και υπογονιμότητα.

Οι έγκυες γυναίκες πρέπει να προσέχουν την παρωτίτιδα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα μέχρι το τέλος του τρίτου μήνα της εγκυμοσύνης, όταν η λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο του εμβρύου.

Κατά τους μεταγενέστερους μήνες, ο ιός δεν αποτελεί πλέον κίνδυνο και δεν υπάρχουν ενδείξεις συγγενών αναπτυξιακών ανωμαλιών που σχετίζονται με τη μόλυνση.

Η σπανιότερη εκδήλωση της παρωτίτιδας είναι η παγκρεατίτιδα. Η παγκρεατίτιδα παρουσιάζει κοιλιακό άλγος, εμετό και διάρροια.

Η διάγνωση της ιογενούς παρωτίτιδας βασίζεται στη χαρακτηριστική κλινική εικόνα, ιδίως κατά τη διάρκεια επιδημίας στην περιοχή. Εάν το κύριο σύμπτωμα του ασθενούς είναι ορχίτιδα ή μηνιγγίτιδα εκτός της περιόδου επιδημίας, η διάγνωση είναι πιο δύσκολη.

Στις βασικές εργαστηριακές εξετάσεις αίματος υπάρχουν αυξημένες τιμές αμυλάσης στον ορό και στα ούρα. Παρά τη συνεχιζόμενη φλεγμονή, δεν είναι αυξημένες στο αίμα φλεγμονώδεις παράμετροι όπως ο ρυθμός καθίζησης των ερυθροκυττάρων ή τα υψηλά επίπεδα CRP.

Όταν προσβάλλεται το πάγκρεας, μπορεί να βρεθούν στο αίμα αυξημένα επίπεδα παγκρεατικών ενζύμων όπως η λιπάση ή η παγκρεατική αμυλάση.

Η νόσος μπορεί να επιβεβαιωθεί με ορολογική εξέταση του αίματος. Η εξέταση αποκαλύπτει την παρουσία ειδικών αντισωμάτων IgM και IgG και, πιο πρόσφατα, αντισωμάτων IgA.

Ένας τετραπλός τίτλος αντισωμάτων IgG και IgM είναι ενδεικτικός οξείας λοίμωξης περίπου 14 ημέρες μετά τη μόλυνση. Η θετικότητα των αντισωμάτων IgG και η αρνητικότητα των αντισωμάτων IgM είναι ενδεικτική προγενέστερης ανάρρωσης από τη νόσο ή προηγούμενου εμβολιασμού κατά της παρωτίτιδας.

Στη διαφορική διάγνωση, λαμβάνεται υπόψη ο βακτηριακός αιτιολογικός παράγοντας. Στην παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή της παρωτίδας, η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά.

Ένας άλλος ιογενής παράγοντας μπορεί να είναι ο κυτταρομεγαλοϊός, ο οποίος προσβάλλει κυρίως ανοσοκατεσταλμένα παιδιά και ενήλικες.

Για τη μηνιγγίτιδα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ του ιού της εγκεφαλίτιδας που προκαλείται από τσιμπούρια και της νόσου του Lyme.

Η πορεία της νόσου είναι συνήθως οξεία, χωρίς μόνιμες συνέπειες για την υγεία του ασθενούς.

Μετά από μια περίοδο επώασης 2-3 εβδομάδων, εμφανίζονται τα πρώτα ήπια συμπτώματα, όπως αυξημένη κόπωση, κακουχία, αυξημένη θερμοκρασία σώματος και αίσθημα διόγκωσης των σιελογόνων αδένων.

Για τις πρώτες 2-3 ημέρες, η προσβολή των σιελογόνων αδένων είναι μονόπλευρη. Σταδιακά, διογκώνονται και γίνονται επώδυνοι, ιδίως κατά τη διάρκεια κινήσεων των σιελογόνων αδένων, όπως το μάσημα, το γέλιο, το χασμουρητό κ.λπ.

Την τέταρτη ημέρα, το οίδημα μεταφέρεται στην αντίθετη πλευρά. Ταυτόχρονα, ο πυρετός ανεβαίνει, το οίδημα, το πρήξιμο και ο πόνος των αδένων επιδεινώνονται.

Κατά μέσο όρο, περίπου μία εβδομάδα μετά την προσβολή των σιελογόνων αδένων, μπορεί να προσβληθούν και να φλεγμονήσουν και άλλα όργανα - όρχεις, ωοθήκες, πάγκρεας ή νευρικό σύστημα.

Εμβολιασμοί

Η μόνη αποτελεσματική πρόληψη κατά της παρωτίτιδας είναι η ενεργητική ανοσοποίηση, δηλαδή ο εμβολιασμός.

Τα παιδιά ηλικίας 15 μηνών εμβολιάζονται κατά της παρωτίτιδας.

Το εμβόλιο της παρωτίτιδας χορηγείται συνήθως μαζί με τα εμβόλια της ιλαράς και της ερυθράς.

Ο εμβολιασμός γίνεται κατά τη διάρκεια του 11ου έτους της ζωής.

Μετά τον εμβολιασμό, αποτελεσματικά επίπεδα αντισωμάτων υπάρχουν στον οργανισμό μετά από 2-3 εβδομάδες.

Οι συνήθεις παρενέργειες κατά την περίοδο μετά τον εμβολιασμό περιλαμβάνουν ελαφρώς αυξημένη θερμοκρασία, ερυθρότητα και πόνο στο σημείο της ένεσης και, σπάνια, μηνιγγίτιδα.

Η κατάσταση αυτή μπορεί να εμφανιστεί 1-2 εβδομάδες μετά τον εμβολιασμό και διαρκεί το πολύ 3 ημέρες.