Πνευμονική εμβολή: γιατί συμβαίνει, πώς εκδηλώνεται, ανιχνεύεται και αντιμετωπίζεται;

Η πνευμονική εμβολή είναι μια οξεία (αιφνίδια εμφάνιση) κατάσταση κατά την οποία εμφανίζεται απόφραξη στις πνευμονικές αρτηρίες. Η πιο κοινή αιτία απόφραξης είναι η θρομβοεμβολική νόσος. Ένας θρόμβος (θρόμβος αίματος) αποκολλάται και σχηματίζεται μια εμβολή. Αυτή προέρχεται κυρίως από τα αιμοφόρα αγγεία των κάτω άκρων και της λεκάνης.

Η θρομβοεμβολική νόσος εμφανίζεται κυρίως ως αποτέλεσμα της ακινητοποίησης ενός ατόμου ή ενός κάτω άκρου.

Ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι οι μετεγχειρητικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, μετά από αντικατάσταση ισχίου ή γόνατος, αλλά και όταν το κάτω άκρο ακινητοποιείται με νάρθηκα ή γύψο κατά τη διάρκεια ενός κατάγματος.

Φυσικά, υπάρχουν και άλλες ασθένειες που μπορούν να προκαλέσουν θρόμβωση, όπως η φλεβοθρόμβωση των κάτω άκρων. Εκτός από έναν θρόμβο αίματος, η απόφραξη των αιμοφόρων αγγείων προκαλείται και από άλλα υλικά.

Μια απόφραξη στα πνευμονικά αγγεία μπορεί να προκαλέσει:

• έναν θρόμβο αίματος (θρόμβος) μετά την απελευθέρωση ενός εμβόλου
• αέρα
• λίπος
• αμνιακό υγρό
• όγκος

Η πνευμονική εμβολή είναι η τρίτη πιο συχνή καρδιαγγειακή νόσος, μετά την υπέρταση και τη στεφανιαία νόσο. Αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου και αιτία νοσηρότητας και θανάτου. Αναφέρεται ότι το ποσοστό θνησιμότητας της μη θεραπευμένης πνευμονικής εμβολής ανέρχεται σε 30%.

Η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση θεραπεία μειώνει το ποσοστό αυτό σε 2 έως 8%.

Στο παρελθόν, η ταξινόμηση της πνευμονικής εμβολής βασιζόταν στην έκταση της απόφραξης του αγγείου. Σήμερα, η πνευμονική εμβολή καθορίζεται από τον κίνδυνο πρώιμης θνησιμότητας. Και οι δύο διαχωρισμοί παρουσιάζονται στον πίνακα.

Τις περισσότερες φορές σας ενδιαφέρει: Τι είναι, γιατί εμφανίζεται και πώς εκδηλώνεται; Πώς μπορεί να ανιχνευθεί και να θεραπευθεί; Ποιες είναι οι επιπλοκές της και πώς θέτει σε κίνδυνο τους ανθρώπους; Αυτές και άλλες ενδιαφέρουσες πληροφορίες παρουσιάζονται στο άρθρο...

Η ανάλυση της πνευμονικής εμβολής στον πίνακα

Θρομβοεμβολική νόσος, τι είναι;

Η θρομβοεμβολική νόσος είναι μια νοσολογική διαδικασία που προκύπτει από την παρουσία θρόμβου ή εμβολής στα αιμοφόρα αγγεία. Έχει δύο υπομονάδες, δηλαδή την πνευμονική εμβολή και την εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση. Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση προκύπτει στα άνω ή κάτω άκρα ή στη λεκάνη.

Η πιο συχνή αιτία εμβολισμού είναι η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση των κάτω άκρων. Μια άλλη είναι η θρόμβωση των πυελικών αγγείων, των νεφρών ή στην πορεία της κάτω κοίλης φλέβας. Ένας θρόμβος αίματος (έμβολο) μπορεί επίσης να προκαλέσει απόφραξη αγγείων στην κοιλιακή κοιλότητα ή στο άνω άκρο.

Μια σοβαρή κατάσταση είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο.

Η πνευμονική εμβολή είναι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση. Η πιο συχνή αιτία της είναι η εν τω βάθει θρόμβωση των κάτω άκρων. Ένα έμβολο που σχηματίζεται στα αιμοφόρα αγγεία των κάτω άκρων ταξιδεύει στην κυκλοφορία του αίματος και αποφράσσει τις πνευμονικές αρτηρίες (κλάδους της arteria pulmonale, πνευμονικές αρτηρίες).

Ο θρόμβος έχει τη συχνότερη προέλευσή του στα αγγεία των κάτω άκρων.

Μπορεί επίσης να σχηματιστεί στα αγγεία των άνω άκρων ή ακόμη και στο δεξιό τμήμα της καρδιάς. Ένας θρόμβος μπορεί επίσης να σχηματιστεί σε ένα αλλοιωμένο αιμοφόρο αγγείο, όπως συμβαίνει στους κιρσούς.

Η αιτία του εμβολισμού στην πνευμονική αρτηρία είναι κυρίως η θρομβοεμβολική νόσος.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα υλικά που μπορεί να βρίσκονται πίσω από το κλείσιμο του αγγείου, όπως λιπώδης ιστός, αέρας, αμνιακό υγρό ή καρκινικά κύτταρα.

Στη θρόμβωση και στην πνευμονική εμβολή αναφέρονται προδιαθεσικοί παράγοντες, οι οποίοι, ιδίως όταν συνδυάζονται, αποτελούν την αιτία της δυσκολίας. Αναφέρονται επίσης ως τριάδες Virchow. Η ανίχνευση της παρουσίας των παραγόντων κινδύνου είναι καθοριστικής σημασίας για τα επακόλουθα προληπτικά μέτρα.

Επιπλέον, υπάρχουν κοινοί παράγοντες κινδύνου για πνευμονική εμβολή. Αυτοί μπορεί να είναι συγγενείς ή επίκτητοι.

Η θρόμβωση εμφανίζεται ως συνέργεια πολλαπλών παραγόντων. Αναφέρονται επίσης ως τριάδες του Virchow:

• Μεταβολή του μηχανισμού πήξης (πήξη του αίματος)
• διαταραχή της εσωτερικής επένδυσης των αιμοφόρων αγγείων (ενδοθήλιο)
• επιβράδυνση της ροής του αίματος
  • μεταβολή του αιμοφόρου αγγείου όπως στους κιρσούς, φλεγμονή
  • σε καρδιακές αρρυθμίες
• η τρέχουσα κατάσταση του ινωδολυτικού συστήματος εμπλέκεται επίσης

Παράγοντες κινδύνου που αποτελούν τις συχνότερες αιτίες θρομβοεμβολικής νόσου

Ένας θρόμβος αίματος (θρόμβος) ή άλλο υλικό ταξιδεύει μέσα στα αιμοφόρα αγγεία μέχρι να δημιουργήσει απόφραξη στη ροή του αίματος, δηλαδή απόφραξη στην πνευμονική κυκλοφορία. Σε ένα υγιές άτομο, το 50% των πνευμονικών αιμοφόρων αγγείων είναι κλειστά, δημιουργώντας την εμφάνιση και την εικόνα μιας μαζικής πνευμονικής εμβολής.

Το έμβολο δημιουργεί απόφραξη στη λεκάνη της arteria pulmonalis. Ανάλογα με την έκταση και τον περιορισμό της ροής του αίματος, η πνευμονική κυκλοφορία είναι διαταραγμένη. Η διαταραγμένη πνευμονική κυκλοφορία προκύπτει από τη μείωση της φλεβικής επιστροφής στην αριστερή καρδιά.

Το αίμα επιστρέφει από τη δεξιά πλευρά της κυκλοφορίας στην αριστερή καρδιά με μικρότερο ρυθμό, προκαλώντας μειωμένη πίεση στη μεγάλη κυκλοφορία. Ωστόσο, υπάρχει επίσης αύξηση της πίεσης στην πνευμονική αρτηρία (πνευμονική υπέρταση) και στη δεξιά καρδιά. Η τελευταία είναι η αιτία της συμφόρησης στη δεξιά καρδιά.

Εάν η έκταση του εμβολισμού είναι μεγάλη, όπως στην περίπτωση απόφραξης του κορμού της πνευμονικής αρτηρίας, το άτομο πεθαίνει ξαφνικά. Εάν συμβούν επαναλαμβανόμενοι αλλά μικροί εμβολισμοί, εμφανίζεται χρόνια συμφόρηση της δεξιάς καρδιάς, πνευμονική υπέρταση και αργότερα διάταση της δεξιάς κοιλίας.

Ο εμβολισμός συμβαίνει κυρίως λόγω εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης των κάτω άκρων. Αυτή μπορεί να είναι εγγύς ή άπω. Η εγγύς μορφή εντοπίζεται πάνω από το γόνατο, κυρίως από θρόμβωση του μηριαίου (44,1%) και του λαγονίου-μηριαίου (13,5%). Συνολικά, μπορεί να αναμένεται κίνδυνος εμβολισμού 50%, εάν δεν αντιμετωπιστεί.

Η απομακρυσμένη (από τα κνημιαία αγγεία) θρόμβωση είναι ένα παράδειγμα θρόμβωσης στη γάμπα. Σε αυτή τη μορφή, ο κίνδυνος αναφέρεται ότι κυμαίνεται από 5-25% εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Σε περίπου 5,1% των περιπτώσεων, η πηγή εμβολισμού είναι η δεξιά καρδιά.

Σε ποσοστό έως και 33,9% των περιπτώσεων στις οποίες διενεργήθηκε αυτοψία, η πηγή του εμβολισμού δεν διευκρινίστηκε.

Ο θρόμβος πιέζει το τοίχωμα του αγγείου και ορισμένοι θρόμβοι προσκολλώνται καλύτερα σε αυτό. Άλλοι είναι ασταθείς και στις περισσότερες περιπτώσεις απελευθερώνονται στην κυκλοφορία του αίματος μετά από μηχανική πίεση. Παραδείγματα αυξημένης πίεσης είναι ο βήχας, το σπρώξιμο στα κόπρανα (αφόδευση), αλλά και ο εμετός. Ή ακόμη και το γρήγορο σήκωμα.

Τα συμπτώματα της πνευμονικής εμβολής εξαρτώνται από την έκταση της προσβολής της κυκλοφορίας του αίματος.

Όταν αποφράσσεται ένα αιμοφόρο αγγείο, η ροή του αίματος στο προσβεβλημένο τμήμα του πνεύμονα διαταράσσεται. Επιπλέον, μπορεί να εμφανιστεί πνευμονικό έμφραγμα εάν καταστραφεί η αγγειακή παροχή του πνεύμονα (λιγότερο από το 10% των περιπτώσεων).

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ασυμπτωματικό. Ωστόσο, η συνολική κλινική εικόνα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες:

• την έκταση της απόφραξης
• το μέγεθος της εμβολής
• το χρόνο ανάπτυξης
• την κατάσταση του καρδιαγγειακού συστήματος

Συνήθως, η πνευμονική εμβολή παρουσιάζεται με συμπτώματα όπως δύσπνοια, αυξημένο αναπνευστικό ρυθμό. Μπορεί να σχετίζεται με πόνο στο στήθος. Παράλληλα, αυξάνεται και ο καρδιακός ρυθμός. Άλλα συνοδά συμπτώματα που μπορεί να οδηγήσουν στη διάγνωση είναι ο βήχας, ο βήχας αίματος αλλά και η κατάρρευση.

Ο πίνακας δείχνει το ποσοστό των τυπικών συμπτωμάτων στην πνευμονική εμβολή

Στη μαζική πνευμονική εμβολή, η αιμοδυναμική διαταράσσεται. Η πίεση του αίματος στους πνεύμονες αυξάνεται. Αυτό επιβαρύνει τη δεξιά καρδιά. Η δεξιά καρδιά αποτυγχάνει. Ως αποτέλεσμα της μειωμένης επιστροφής αίματος στην αριστερή καρδιά, η πίεση του αίματος στη μεγάλη κυκλοφορία πέφτει. Το καρδιογενές σοκ είναι το αποτέλεσμα. Ο κίνδυνος με τη μειωμένη παροχή αίματος στην καρδιά είναι η ανάπτυξη καρδιακής προσβολής.

Στη μαζική μορφή πνευμονικής εμβολής, εμφανίζονται συμπτώματα όπως:

• αυξημένη εφίδρωση.
• Χλωμάδα
• μειωμένη αρτηριακή πίεση
• ταχυκαρδία
• διαταραχές του ρυθμού - καλπάζων ρυθμός
• πνευμονική υπέρταση
• Οξεία διάταση της δεξιάς κοιλίας
• αυξημένη κεντρική φλεβική επιστροφή, αυτό φαίνεται στην αυξημένη πλήρωση των σφαγίτιδων φλεβών
• διαταραχή της συνείδησης, κατάρρευση

Η μη θεραπευμένη μαζική πνευμονική εμβολή έχει υψηλό κίνδυνο θανάτου. Η θεραπευμένη εμβολή έχει κίνδυνο θανάτου 20%. Αιφνίδιος θάνατος εμφανίζεται σε περίπου 10% των περιπτώσεων.

Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν κυάνωση του δέρματος (κυάνωση). Αυτή μπορεί να παρουσιάζεται αρχικά στην περιφέρεια αλλά αργότερα κεντρικά (τα χείλη και οι βλεννογόνοι γίνονται μπλε). Το άτομο μπορεί να έχει φόβο θανάτου, ο οποίος είναι γνωστός επαγγελματικά ως horror mortis.

Μπορεί επίσης να σχετίζεται με λόξυγκα (singultus). Ο πάσχων μπορεί να αισθάνεται ένα βάρος στο στομάχι, να κάνει εμετό. Στον χρόνιο τύπο, υπάρχει επίσης πρήξιμο των κάτω άκρων ή αυξημένη κόπωση και γενική αδυναμία. Η κατάρρευση μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα της νόσου. Το άτομο μπορεί να αποβάλλει αυθόρμητα ούρα και κόπρανα.

Η υπομασική εμβολή είναι λιγότερο σοβαρή. Χαρακτηρίζεται όμως και αυτή από δύσπνοια ή πόνο πίσω από το στέρνο. Σε αυτόν τον τύπο, δεν υπάρχει ένδειξη σοκ. Η αγγειακή απόφραξη είναι μικρότερη από 50%.

Μια άλλη μορφή είναι η διαδοχική πνευμονική εμβολή, η οποία χαρακτηρίζεται από την επανεμφάνιση εμβολισμού μικρότερων θρόμβων. Αναφέρεται επίσης ως υποτροπιάζουσα μορφή. Η συχνότητά της αναφέρεται ότι είναι περίπου 29%. Πολύ συχνά συγχέεται με άλλες πνευμονικές ή καρδιακές παθήσεις.

Τα συμπτώματα της πνευμονικής εμβολής σε ένα μέρος:

• Αιφνίδια έναρξη δύσπνοιας.
• Πόνος στο στήθος
• βήχας
• βήχας με αίμα
• ωχρότητα
• εφίδρωση
• Φόβος θανάτου
• λιποθυμία
• γρήγορη αναπνοή
• Αυξημένοι σφυγμοί
• μείωση της αρτηριακής πίεσης
• καρδιογενές σοκ
• κυάνωση
• σύγχυση
• εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση των κάτω άκρων
• Πυρετός άνω των 38,5 °C

Η διάγνωση της πνευμονικής εμβολής διευκολύνεται από μια τυπική πορεία. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει σε κάθε περίπτωση. Μερικές φορές συμβαίνουν διαγνωστικά λάθη και η εμβολή συγχέεται με άλλη νόσο (για παράδειγμα, βρογχοπνευμονία, έμφραγμα του μυοκαρδίου ή καρδιακή ανεπάρκεια).

Η διάγνωση πρέπει να υποψιάζεται εάν υπάρχουν συμπτώματα φλεβοθρόμβωσης και αυξημένη θετικότητα D-dimer (πάνω από 500 μονάδες). Λαμβάνεται ιστορικό και παρακολουθείται η κλινική πορεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η νόσος μπορεί να είναι σχεδόν ασυμπτωματική. Από την άλλη πλευρά, ο αιφνίδιος θάνατος μπορεί να είναι το πρώτο σημάδι της νόσου.

Οι βασικές μέθοδοι διερεύνησης περιλαμβάνουν την αγγειογραφία, κατά την οποία εισάγεται καθετήρας σε ένα αιμοφόρο αγγείο. Στη συνέχεια χορηγείται σκιαγραφικό. Η εξέταση αποκαλύπτει την απώλεια της αιμάτωσης των αιμοφόρων αγγείων, το μέγεθος, το σχήμα και τον αριθμό των εμβόλων. Υπάρχει επίσης η αξονική τομογραφία, η αγγειογραφική τομογραφία, η σπειροειδής τομογραφία. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σπινθηρογράφημα αιμάτωσης, σπινθηρογράφημα αιμάτωσης αερισμού ή ακτινογραφία θώρακα.

Κατά τη διάρκεια της διερεύνησης διενεργείται επίσης ΗΚΓ. Το ΗΚΓ δείχνει σημεία συμφόρησης της δεξιάς καρδιάς, ταχυκαρδία. Ωστόσο, έως και το 18% των ασθενών με πνευμονική εμβολή έχουν φυσιολογικό ΗΚΓ. Το ΗΚΓ είναι επίσης σημαντικό για τον αποκλεισμό του εμφράγματος του μυοκαρδίου.

Συμπληρώνεται το ΗΧΟ, το υπερηχογράφημα, πιο συγκεκριμένα το duplex υπερηχογράφημα των φλεβών των κάτω άκρων. Επίσης, λαμβάνεται αίμα για εργαστηριακές εξετάσεις για την εκτίμηση των αερίων του αίματος, καθώς και άλλες βασικές εξετάσεις αίματος. Η διάγνωση πρέπει να αποκλείει άλλες νόσους όπως καρδιακή προσβολή, άσθμα, πνευμοθώρακα, βρογχοπνευμονία, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

Η πορεία της πνευμονικής εμβολής μπορεί να είναι ποικίλη, ανάλογα με το μέγεθος του εμβόλου και την έκταση της αγγειακής σύγκλεισης. Μπορεί να είναι ήπια ή τυπική. Συχνές είναι επίσης οι ασυμπτωματικές μορφές.

Η μαζική πνευμονική εμβολή, ωστόσο, έχει σοβαρή πορεία με την παρουσία διαταραχής της αιμοδυναμικής και με καρδιογενές σοκ.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες: Η συχνότητα εμφάνισης αναφέρεται ότι είναι περίπου 0,5-1/100 000 στην Ευρώπη. Η μη θεραπευμένη θρομβοεμβολή έχει υψηλό κίνδυνο υποτροπής. Η έγκαιρη αντιπηκτική αγωγή μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από τη νόσο αυτή έως και 75%.

Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να καταλήξει σε θάνατο. Το άτομο μπορεί να πέσει σε λιποθυμικά επεισόδια, όπου έχει βραχυπρόθεσμη απώλεια συνείδησης. Η πιο σοβαρή πορεία είναι ο αιφνίδιος θάνατος, ακόμη και ως πρώτο σύμπτωμα οξείας μαζικής πνευμονικής εμβολής σε ένα προηγουμένως υγιές άτομο.

Οι μακροχρόνιες εκδηλώσεις περιλαμβάνουν χρόνια θρομβοεμβολική πνευμονική υπέρταση, πνευμονική στεφανιαία νόσο και διάταση (διόγκωση) της δεξιάς καρδιάς. Οι υποτροπιάζουσες πνευμονικές εμβολές είναι επίσης σοβαρές. Η νόσος έχει πιο σοβαρή πορεία σε άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία για άλλο καρδιακό ή πνευμονικό νόσημα για μεγάλο χρονικό διάστημα.