Σύνδρομο υπνικής άπνοιας: τι είναι, ποιες είναι οι αιτίες και τα συμπτώματα; Διάγνωση

Η υπνική άπνοια επηρεάζει κυρίως άτομα που ροχαλίζουν στον ύπνο τους.

Η ασθένεια αυτή είναι επικίνδυνη λόγω της ημερήσιας κόπωσης και της ανάπτυξης σοβαρών πνευμονικών και καρδιακών παθήσεων.

Η άπνοια ύπνου είναι μια ασθένεια του πολιτισμού που κατατάσσεται στις διαταραχές της αναπνοής κατά τον ύπνο στο πλαίσιο των διαταραχών ύπνου-αφύπνισης.

Ο όρος "άπνοια ύπνου" αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία η αναπνοή σταματά για περισσότερο από 10 δευτερόλεπτα και επαναλαμβάνεται περισσότερες από 5 φορές ανά ώρα. Ο όρος "υπόπνοια" αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία ο αναπνεόμενος όγκος μειώνεται περισσότερο από το ήμισυ για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα. Σε αυτές τις καταστάσεις εμφανίζεται αποκορεσμός ή μειωμένος κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο (αιμοσφαιρίνη).

Οι κυριότεροι τύποι άπνοιας στον ύπνο περιλαμβάνουν:

• Η αποφρακτική άπνοια ύπνου είναι η πιο κοινή μορφή της νόσου και προκαλείται από απόφραξη των αεραγωγών.
• Η κεντρική άπνοια ύπνου εμφανίζεται όταν τα σήματα από το αναπνευστικό κέντρο του εγκεφάλου προς τους μύες που ελέγχουν την αναπνοή εξασθενούν.
• Το σύνδρομο σύνθετης υπνικής άπνοιας είναι ένας συνδυασμός τόσο της αποφρακτικής όσο και της κεντρικής υπνικής άπνοιας, για παράδειγμα όταν αντιμετωπίζεται με ορισμένα φάρμακα.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, είναι μια συχνή νόσος με επιπολασμό 5-8% του πληθυσμού. Οι πραγματικοί αριθμοί μπορεί να είναι ακόμη υψηλότεροι, καθώς πρόκειται για μια σημαντικά υποδιαγνωσμένη νόσο.

Οι άνδρες προσβάλλονται συχνότερα, σε αναλογία 2:1 προς τις γυναίκες, αλλά μετά την εμμηνόπαυση η συχνότητα εμφάνισης της άπνοιας ύπνου αυξάνεται στις γυναίκες. Η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης είναι μεταξύ των ηλικιών 40 και 50 ετών.

Η αιτία του κλεισίματος των αεραγωγών κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι μια ανισορροπία μεταξύ της δύναμης των μυών που κρατούν τους αναπνευστικούς μύες ανοιχτούς και της δύναμης που τους κλείνει.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο μυϊκός τόνος μειώνεται. Οι δυνάμεις του περιβάλλοντος ιστού που κλείνουν τον αεραγωγό αρχίζουν να υπερισχύουν.

Τέτοιος ιστός μπορεί να είναι το λίπος που εναποτίθεται γύρω από το λαιμό σε παχύσαρκα άτομα, οι διογκωμένες αμυγδαλές, μια επιμήκης μακρά υπερώα, μια διογκωμένη γλώσσα, ανωμαλίες των κροτάφων και των γνάθων, όγκοι στη στοματική κοιλότητα και στην περιοχή του λαιμού κ.ο.κ.

Οι αεραγωγοί καταρρέουν κάτω από μια τέτοια δύναμη, γίνονται χαλαροί, ο αυλός τους στενεύει μέχρι να αποφραχθούν εντελώς από τα σφιγμένα τοιχώματα του φάρυγγα. Με τη διακοπή της παροχής αέρα στους πνεύμονες, μειώνεται ο κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο και αυξάνεται η αναλογία του_CO2, αυξάνονται ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση.

Οι χημειοϋποδοχείς, που βρίσκονται στην αορτή και τις καρωτίδες, είναι πολύ ευαίσθητοι στις μεταβολές της συγκέντρωσης των αερίων του αίματος.

Η ενεργοποίηση των χημειοϋποδοχέων οδηγεί στη συμμετοχή των αναπνευστικών μυών και στην αντανακλαστική επαγωγή της αναπνοής, ακολουθούμενη από μικροαφύπνιση.

Το αποτέλεσμα της έκπλυσης της αδρεναλίνης είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης και η συστολή των αιμοφόρων αγγείων στη συστηματική και πνευμονική κυκλοφορία.

Ο κύκλος αυτός επαναλαμβάνεται αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του ύπνου και συνοδεύεται από ροχαλητό.

Εάν ο κύκλος επαναλαμβάνεται 5-15 φορές ανά ώρα, πρόκειται για ήπια διαταραχή.
15-30 άπνοιες παύσεις ανά ώρα χαρακτηρίζονται ως μέτρια διαταραχή.
Περισσότερα από 30 επεισόδια άπνοιας αποτελούν σοβαρή διαταραχή με πολλές συνέπειες για την υγεία.

Η κεντρική άπνοια ύπνου είναι μια λιγότερο συχνή αιτία απνοϊκών παύσεων κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η αναπνοή είναι μια αυθόρμητη δραστηριότητα που ελέγχεται από το κέντρο αναπνοής στον εγκέφαλο.

Χάρη σε αυτό το κέντρο, δεν χρειάζεται να ελέγχουμε την αναπνοή μας. Λαμβάνει χώρα ακόμη και κατά τη διάρκεια του ύπνου όταν δεν έχουμε συνείδηση. Η κεντρική άπνοια ύπνου εμφανίζεται όταν το κέντρο αναπνοής στον εγκέφαλο αδυνατεί να μεταδώσει σήματα στους αναπνευστικούς μύες.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι το άτομο σταματά να αναπνέει για μικρό χρονικό διάστημα, επειδή ο εγκέφαλος δεν το "αναγκάζει" να το κάνει.

Παράγοντες κινδύνου για την αποφρακτική άπνοια ύπνου:

• Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο άπνοιας στον ύπνο. Ο συσσωρευμένος λιπώδης ιστός στο λαιμό και κάτω από το πηγούνι μπορεί να πιέσει τον αεραγωγό και να εμποδίσει την αναπνοή
• Ένας φαρδύς και ογκώδης λαιμός
• Στενωμένοι αεραγωγοί λόγω διογκωμένων αυχενικών ή ρινικών αμυγδαλών, ιδίως στα παιδιά
• Αντρικό φύλο και γυναικείο φύλο μετά την εμμηνόπαυση
• Ηλικία 40 ετών και άνω
• Οικογενειακό ιστορικό
• Κατανάλωση αλκοόλ, λήψη ηρεμιστικών. Οι ουσίες αυτές χαλαρώνουν τους μύες του λαιμού, οι οποίοι δεν μπορούν να κρατήσουν τους αεραγωγούς ανοιχτούς
• Νικοτινισμός. Οι καπνιστές έχουν 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να πάσχουν από άπνοια ύπνου
• Χρόνια φραγμένη μύτη, όπως ρινικοί πολύποδες, στραβό ρινικό διάφραγμα ή πρήξιμο του βλεννογόνου σε αλλεργίες
• Χρόνια νοσήματα όπως καρδιακή ανεπάρκεια, υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτης τύπου 2, νόσος του Πάρκινσον, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ορμονικές διαταραχές, αιφνίδιο εγκεφαλικό επεισόδιο ή άσθμα αυξάνουν τον κίνδυνο άπνοιας στον ύπνο

Στους παράγοντες κινδύνου για κεντρική άπνοια ύπνου περιλαμβάνονται:

• Μεγαλύτερη ηλικία
• ανδρικό φύλο
• καρδιακή νόσος, π.χ. συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
• χρήση οπιοειδών παυσίπονων
• χρήση παυσίπονων

Τα συμπτώματα της υπνικής άπνοιας ποικίλλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της νόσου.

Το πιο τυπικό σύμπτωμα είναι το δυνατό ροχαλητό, το οποίο ποικίλλει σε ένταση κατά τη διάρκεια του ύπνου και διακόπτεται από σιωπή - μια άπνοια χωρίς αναπνοή.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι ασθενείς υποφέρουν από σημαντική κόπωση που προκαλείται από τις πολυάριθμες διακοπές του ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Η κόπωση είναι τόσο έντονη ώστε να εμφανίζεται μικροκοιμισμός κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό μπορεί να είναι δυνητικά πολύ επικίνδυνο εάν κάποιος ασκεί ένα επάγγελμα όπου πρέπει να είναι σε εγρήγορση και προσοχή, π.χ. επαγγελματίες οδηγοί.

Αναφέρεται ότι οι ασθενείς με υπνική άπνοια έχουν έως και 7 φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν τροχαίο ατύχημα.

Άλλα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• ξύπνημα το πρωί με ξηρό στόμα.
• πονοκέφαλος στον ύπνο
• δυσκολία στον ύπνο (αϋπνία)
• αφόρητη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας (υπερυπνία)
• δυσκολία στη διατήρηση της προσοχής και της συγκέντρωσης
• νευρικότητα

Προσοχή για επιπλοκές

Μία από τις σοβαρές επιπλοκές της άπνοιας στον ύπνο για την υγεία είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε παθολογικά επίπεδα και η ανάπτυξη καρδιακών παθήσεων.

Οι ξαφνικές πτώσεις της συγκέντρωσης οξυγόνου στο αίμα που συμβαίνουν στην άπνοια ύπνου ευθύνονται για την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η πολύ υψηλή αρτηριακή πίεση επιβαρύνει το καρδιαγγειακό σύστημα και προκαλεί μηχανική βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία.

Η μη θεραπευμένη υψηλή αρτηριακή πίεση αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, αιφνίδιου εγκεφαλικού επεισοδίου και αρρυθμιών όπως η κολπική μαρμαρυγή.

Η υπνική άπνοια αυξάνει επίσης τον κίνδυνο αντίστασης στην ινσουλίνη και διαβήτη τύπου 2.

Ο συνδυασμός διαφόρων μεταβολικών διαταραχών, δηλαδή της υψηλής αρτηριακής πίεσης, της υψηλής χοληστερόλης, του υψηλού σακχάρου στο αίμα και της παχυσαρκίας, ονομάζεται μεταβολικό σύνδρομο και σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη καρδιακών παθήσεων.

Επιπλέον, η αποφρακτική άπνοια ύπνου μπορεί να αποτελέσει επιπλοκή της γενικής αναισθησίας.

Οι ασθενείς με άπνοια ύπνου έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών κατά τη διάρκεια μεγάλων χειρουργικών επεμβάσεων. Είναι επιρρεπείς σε δυσκολίες στην αναπνοή, ιδίως εάν είναι σε καταστολή και ξαπλωμένοι σε ύπτια θέση, κάτι που είναι σύνηθες κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων.

Το πρώτο βήμα για τη διάγνωση είναι τα αναμνηστικά δεδομένα. Συνήθως λαμβάνονται με τη βοήθεια ενός συντρόφου που κοιμάται στο ίδιο δωμάτιο.

Σημαντικές είναι οι πληροφορίες σχετικά με το κάπνισμα, τη χρήση αλκοόλ και τη χρήση διαφόρων υπνωτικών (υπνωτικά χάπια), τα οποία μπορεί να επιδεινώσουν την άπνοια. Οι ασθενείς συμπληρώνουν διάφορα ερωτηματολόγια, βάσει των οποίων ο γιατρός θα θέσει τη διάγνωση ή θα εξετάσει την ανάγκη περαιτέρω ερευνών.

Συνήθως καλούνται ειδικοί από διάφορες ειδικότητες για περαιτέρω διάγνωση, όπως νευρολόγος, πνευμονολόγος, ωτορινολαρυγγολόγος (ΩΡΛ) ή ψυχίατρος. Καθώς πρόκειται για διαταραχή του ύπνου, οι περισσότερες έρευνες θα πραγματοποιηθούν σε εξειδικευμένα κέντρα διαταραχών του ύπνου.

Η εξέταση συνίσταται σε αξιολόγηση του ύπνου και περιλαμβάνει νυχτερινή παρακολούθηση της αναπνοής και άλλων σωματικών λειτουργιών κατά τη διάρκεια του ύπνου σε κέντρο ύπνου:

• Η νυχτερινή πολυσωμνογραφία είναι μια εξέταση κατά την οποία ο ασθενής συνδέεται με ένα μηχάνημα που παρακολουθεί τον καρδιακό ρυθμό, την αναπνευστική δραστηριότητα, την εγκεφαλική δραστηριότητα, τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών και τη συγκέντρωση οξυγόνου στο αίμα κατά τη διάρκεια του ύπνου.
• Οι εξετάσεις ύπνου στο σπίτι είναι απλουστευμένες εξετάσεις για οικιακή χρήση. Παρακολουθούν επίσης τον καρδιακό ρυθμό, τη συγκέντρωση οξυγόνου στο αίμα και την αναπνευστική δραστηριότητα.

Εκτός από τις εξετάσεις ύπνου, θα πρέπει να κάνετε εξέταση από ειδικό ΩΡΛ για να αποκλείσετε την ύπαρξη ρινικών αποφράξεων, όπως πολύποδες ή στραβά ρινικά διαφράγματα.

Ένας νευρολόγος θα διερευνήσει την αιτία της κεντρικής υπνικής άπνοιας. Ένας καρδιολόγος θα αξιολογήσει την κατάσταση του καρδιαγγειακού συστήματος και την έκταση της βλάβης σε αυτό σε μακροχρόνια υπνική άπνοια.

Οι ασθενείς συχνά δεν αντιλαμβάνονται αμέσως την έναρξη της νόσου.

Οι άπνοιες παύσεις είναι σύντομες και ανεπαίσθητες ακόμη και για τον σύντροφο. Επιπλέον, ο σύντροφος συνήθως κοιμάται και οι δυνατές βαθιές αναπνοές μετά από μια άπνοια μπορεί να μην τον/την ξυπνήσουν.

Ο σύντροφος συνήθως ειδοποιείται όταν οι συχνές παύσεις στην αναπνοή ή το ροχαλητό ακολουθούνται από λαχάνιασμα. Η κατάσταση συνοδεύεται από ημερήσια κόπωση, έλλειψη συγκέντρωσης, νευρικότητα και πτώση της απόδοσης.

Τότε είναι που οι άνθρωποι επισκέπτονται για πρώτη φορά γιατρό. Συνήθως υποθέτουν άλλες αιτίες για την εξάντλησή τους.

Εκτός από την άπνοια ύπνου, υπάρχει μια συναφής πάθηση που ονομάζεται χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Ο συνδυασμός αυτών των δύο διαγνώσεων είναι γνωστός ως σύνδρομο επικάλυψης.

Πρόκειται για συνδυασμό δύο τύπων απόφραξης των αεραγωγών. Η ΧΑΠ έχει ως αποτέλεσμα τη δυναμική απόφραξη των κατώτερων αεραγωγών, η οποία δυσχεραίνει την εκπνοή. Ταυτόχρονα, εμφανίζεται κατάρρευση των ανώτερων αεραγωγών λόγω της άπνοιας στον ύπνο, η οποία με τη σειρά της δυσχεραίνει την εισπνοή.

Σε αυτούς τους ασθενείς εμφανίζεται σοβαρή υποξαιμία ή χρόνια έλλειψη οξυγόνου στους ιστούς.

Αυτός ο συνδυασμός καταστάσεων οδηγεί σε άλλες σοβαρές διαγνώσεις, όπως χρόνια πνευμονική καρδιοπάθεια, πολυκυτταραιμία (αυξημένος αριθμός αιμοσφαιρίων), διαταραχές του καρδιακού ρυθμού και συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. Αυτές οι διαγνώσεις συνδέονται με υψηλά ποσοστά θνησιμότητας.