Τι είναι η ενδομητρίωση, ποιες είναι οι αιτίες και τα συμπτώματά της + Θεραπεία

Η ενδομητρίωση είναι μια μη κακοήθης νόσος που ανταποκρίνεται στα επίπεδα των οιστρογόνων. Παρόλο που περιγράφεται ως καλοήθης, συχνά έχει διηθητικές εκδηλώσεις, όπως συμβαίνει με τις κακοήθεις νόσους. Ωστόσο, αναφέρεται ότι ο κίνδυνος μετατροπής σε κακοήθεια (καρκίνο) είναι μόνο 1%.

Η νόσος διαγνώστηκε για πρώτη φορά το 1860 από τον C. Rokitansky, καθηγητή από το Hradec Králové, αλλά μόλις το 1927 χρησιμοποιήθηκε ο όρος ενδομητρίωση από τον J. Sampson, καθηγητή γυναικολογίας, ο οποίος το 1921 περιέγραψε και τις χαρακτηριστικές για τη νόσο κύστεις σοκολάτας.

Συχνά σας ενδιαφέρει:
Τι είναι η ενδομητρίωση και γιατί εμφανίζεται;
Πώς εκδηλώνεται και ποιες είναι οι επιπλοκές της;
Μπορεί επίσης να κολλήσει στο έντερο ή σε άλλα σημεία/μέρη;
Πώς αντιμετωπίζεται και τι βοηθάει;

Τι είναι το ενδομήτριο;

Η μήτρα (αλλιώς γνωστή ως μήτρα, υστέρηκας ή μετόχι) έχει σχήμα αχλαδιού, είναι κοίλη και περιέχεται μέσα σε μια μικρή πύελο. Αποτελείται από το σώμα, τον αυχένα και τον τράχηλο. Το τοίχωμά της χωρίζεται στο περιμήτριο (ορογόνος μεμβράνη, περιτόναιο), το μυομήτριο (λείος μυς) και το εσωτερικό τοίχωμα, το ενδομήτριο.

Το ενδομήτριο επενδύει την κοιλότητα της μήτρας και αλλάζει σε πάχος και λειτουργία κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, με βάση τις ορμονικές μεταβολές. Έχει δύο στρώματα:

• τη βασική στιβάδα, η οποία παραμένει η ίδια κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου
• τη λειτουργική στιβάδα (stratum functionalis), η οποία μεταβάλλεται λόγω των ορμονών (ενδομητρικός κύκλος)

Ο ενδομητρικός κύκλος χωρίζεται σε 4 φάσεις:

1. Η εμμηνορροϊκή φάση, η λειτουργική στιβάδα αποβάλλεται και ξεπλένεται από το αίμα της περιόδου, τις ημέρες 1-4 του κύκλου.
2. Η πολλαπλασιαστική φάση από την ημέρα 5-14 του κύκλου, η αναγέννηση του βλεννογόνου (από τη βασική στιβάδα) και η ανάπτυξή του υπό την επίδραση των οιστρογόνων
3. Εκκριτική φάση από την ημέρα 15-28, ο βλεννογόνος αυξάνεται σε μέγεθος, γεμίζοντας με έκκριση βλέννας. Αυτό τον προετοιμάζει για να δεχτεί το γονιμοποιημένο ωάριο
4. Η ισχαιμική φάση εμφανίζεται όταν δεν πραγματοποιείται η γονιμοποίηση του ωαρίου. Τα αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται, με αποτέλεσμα ο βλεννογόνος να μην αιμορραγεί. Στη συνέχεια, τα αιμοφόρα αγγεία σπάνε, ο βλεννογόνος αιμορραγεί και αρχίζει μια νέα εμμηνορρυσιακή φάση, άρα και ένας νέος κύκλος

Τι είναι η ενδομητρίωση;

Η ονομασία ενδομητρίωση αναφέρεται στην εμφάνιση εναποθέσεων ενδομητρίου σε σημεία εκτός της μήτρας. Ως παράδειγμα, έχουν βρεθεί εναποθέσεις ενδομητρίου σε όλους τους ιστούς του σώματος, εκτός από την καρδιά και τη σπλήνα. Προσβάλλει κυρίως γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, συνηθέστερα μεταξύ των ηλικιών 20-40.

Η συχνότητα εμφάνισης πριν από την πρώτη έμμηνο ρύση (εμμηναρχή) είναι σπάνια και τείνει να μειώνεται μετά την εμμηνόπαυση. Η ενδομητρίωση είναι η πιο συχνή γυναικολογική νόσος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εμφανίζεται απαρατήρητη, παροδικά και έτσι υποχωρεί.

Σε άλλες περιπτώσεις, προκαλεί σοβαρά και τυπικά προβλήματα.

Τα αίτιά της δεν είναι πλήρως κατανοητά, αλλά θεωρείται σημαντική η αλληλεπίδραση διαφόρων παραγόντων κινδύνου. Σε αυτούς περιλαμβάνονται γενετικοί, ορμονικοί, ανατομικοί και ανοσολογικοί παράγοντες. Αναφέρεται ότι εμφανίζεται στο 50% των περιπτώσεων επώδυνης εμμήνου ρύσεως και στο 75% των γυναικών που έχουν πυελικό πόνο.

Είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το 25-40% των γυναικών που αντιμετωπίζουν δυσκολία στη σύλληψη πάσχουν από ενδομητρίωση.

Οι συνηθέστερες θέσεις του ενδομητρίου είναι το περιτόναιο, οι ωοθήκες, αλλά και το ορθοκολπικό διάφραγμα και το μυϊκό σύστημα της μήτρας.

Σύμφωνα με τα οποία αναφέρεται επίσης, δηλαδή:

• περιτοναϊκή ενδομητρίωση - εναποθέσεις στο περιτόναιο, δηλαδή στην ορογόνο μεμβράνη που επενδύει την κοιλιακή κοιλότητα
• ωοθηκική ενδομητρίωση - στις ωοθήκες και τις σάλπιγγες
• ενδομητρίωση του ορθοκολπικού διαφράγματος - στην περιοχή μεταξύ του κόλπου και του πρωκτού
• αδενομύωση - στο μυϊκό σύστημα της μήτρας

Ένας άλλος διαχωρισμός αφορά τον τύπο της βλάβης, δηλαδή σε:

• ερυθρές εναποθέσεις - με την παρουσία αίματος
• μαύρες εναποθέσεις - μπλε έως μαύρες εναποθέσεις με εμφάνιση μπαρουτιού, γνωστές και ως κύστεις σοκολάτας
• λευκές εναποθέσεις - τύπου ουλής

Ο πίνακας δείχνει την κατανομή της ενδομητρίωσης ανάλογα με τον βαθμό σοβαρότητας

Η ακριβής αιτία της νόσου δεν έχει αποσαφηνιστεί. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που προσπαθούν να την εξηγήσουν. Η θεωρία της εμφύτευσης υποστηρίζει ότι εμφανίζεται ως συνέπεια της ανάδρομης εμμήνου ρύσεως. Δηλαδή, το αίμα της εμμήνου ρύσεως, μαζί με σωματίδια αποκόλλησης του ενδομητρίου, εισέρχεται στο μικρό πυελικό χώρο.

Η ανοσολογική θεωρία υποστηρίζει ότι το εμμηνορροϊκό αίμα στην κοιλιακή κοιλότητα πυροδοτεί μια φλεγμονώδη διαδικασία. Τα κύτταρα του ενδομητρικού βλεννογόνου πρέπει να καταστραφούν, ειδικά εάν υπάρχει φυσιολογική ανοσολογική αντίδραση. Εάν υπάρχει πρόβλημα σε ανοσολογικό επίπεδο, η νόσος μπορεί να ξεσπάσει.

Το σύνδρομο LUF είναι η θεωρία ενός μη αποδιοργανωμένου ωοθυλακίου. Ορμονικά προβλήματα βρίσκονται πίσω από τη νόσο. Η μεταπλαστική θεωρία (θεωρία της μεταπλασίας του κελύφους) περιγράφει ότι τα αδιαφοροποίητα κύτταρα στην κοιλιακή κοιλότητα διαφοροποιούνται ειδικά σε κύτταρα του ενδομητρίου.

Και η θεωρία της μεταφοράς ενοχοποιεί τη μεταφορά των ενδομητρικών κυττάρων μέσω της αγγειακής και λεμφικής οδού, δηλαδή την κυκλοφορία των κυττάρων του αίματος από το μυελό των οστών. Διαφορετικά αναφέρεται και ως θεωρία των βλαστικών κυττάρων.

Η ενδομητρίωση επηρεάζεται από τα επίπεδα των ορμονών, δηλαδή των οιστρογόνων. Αυτά σχηματίζονται στις ωοθήκες, στο λιπώδη ιστό και επίσης στις εστίες ενδομητρίωσης. Στη συνέχεια, ο σχηματισμός προσταγλανδινών και η αντίσταση στην προγεστερόνη έχουν επίσης επίδραση.

Επιπλέον, διάφοροι παράγοντες κινδύνου εμπλέκονται στην ανάπτυξη, μεταξύ των οποίων:

• πρώιμη έναρξη της εμμηναρχής (πρώτη έμμηνος ρύση)
• καθυστερημένη εμμηνόπαυση
• καθυστερημένη εγκυμοσύνη
• χαμηλός αριθμός κυήσεων
• βραχύς εμμηνορροϊκός κύκλος
• απόφραξη της ροής του εμμηνορροϊκού αίματος
• παχυσαρκία
• κληρονομικότητα
• κάπνισμα
• αλκοόλ

Η νόσος διακρίνεται επίσης ανάλογα με το αν το ενδομήτριο εντοπίζεται στο γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα (γεννητική ενδομητρίωση) ή αλλού. Αν εμφανίζεται στο έντερο, στην ουροδόχο κύστη ή ακόμη και σε μετεγχειρητικές ουλές, πρόκειται για εξωγεννητική ενδομητρίωση.

Το ενδομήτριο μπορεί να βρίσκεται σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Τις περισσότερες φορές βρίσκεται στις σάλπιγγες, στις ωοθήκες, στη μικρή πύελο, στην ορθοκολπική περιοχή. Η νόσος μπορεί να λάβει χώρα με διαφορετικές μορφές. Και μάλιστα ανάλογα με τη συμπεριφορά του ιστού. Από αυτό εξαρτώνται και οι εκδηλώσεις.

Η εντόπιση είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τις εκδηλώσεις της νόσου. Ακόμη και ενδομητρίωση μεγάλης έκτασης μπορεί να μην προκαλεί κανένα πρόβλημα και να λαμβάνει χώρα κρυφά. Ή, αντίθετα, ακόμη και μικρή έκταση μπορεί να προκαλέσει μεγάλο και έντονο πρόβλημα.

Η πιο χαρακτηριστική εκδήλωση της νόσου είναι ο μακροχρόνιος πόνος στο κάτω μέρος της κοιλιάς. Παράλληλα, και όπου υπάρχει βλεννογόνος. Μπορεί να είναι πόνος στην πλάτη, στην περιοχή του θώρακα κ.ο.κ. Η ένταση του πόνου συνδέεται με τον ορμονικό κύκλο.

Κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, η ένταση είναι μεγαλύτερη. Στη συνέχεια, μετά την εμμηνόρροια, τα προβλήματα υποχωρούν. Μπορεί επίσης να υπάρχει πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή ή διαταραχές στον εμμηνορροϊκό κύκλο. Επιπλέον, η νόσος έχει μεγάλη επίδραση στη γυναικεία υπογονιμότητα. Είναι η αιτία σχεδόν στις μισές περιπτώσεις.

Κατά την έμμηνο ρύση, η υπερβολική αιμορραγία είναι τυπικό σύμπτωμα, όπως και ο πόνος. Στην ενδομητρίωση, ο πόνος στην περιοχή της πυέλου και της κάτω κοιλίας είναι τυπικός. Αυτός μπορεί να γίνει χρόνιος εάν διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες.

Χαρακτηριστικό είναι επίσης ο πόνος κατά την έμμηνο ρύση (δυσμηνόρροια), ο οποίος εμφανίζεται περίπου 24-48 ώρες πριν από την έμμηνο ρύση. Ο πόνος εντοπίζεται στην κάτω κοιλιακή χώρα, στην ιερή περιοχή. Επίσης, σχετίζονται ναυτία και έμετος.

Ανάλογα με την εντόπιση και την έκταση της εμφάνισης, μπορεί να υπάρχει επίσης ένταση και χαρακτήρας του πόνου. Μπορεί επίσης να υπάρχει ο προαναφερόμενος πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή. Αυτός συνδέεται με την εντόπιση του ενδομητρίου στον ορθοκολπικό χώρο ή στους συνδέσμους που ξεκινούν από τη μήτρα και καταλήγουν στο ιερό οστό (ιερομητρικοί σύνδεσμοι).

Σπάνια, εάν το ενδομήτριο βρίσκεται στην ουροδόχο κύστη, υπάρχει επίσης αίμα στα ούρα. Αλλά και πόνος κατά την ούρηση. Διαταραχές στην αφόδευση υπάρχουν με το ενδομήτριο κοντά στο έντερο ή το ορθό. Ομοίως, υπάρχει επίσης πόνος κατά την αφόδευση κοπράνων.

Για καλύτερη επισκόπηση, συνοψίζουμε τις δυσκολίες που προκαλεί η ενδομητρίωση:

• Πόνος
  • προεμμηνορροϊκός πόνος 24-48 ώρες πριν από τον κύκλο
  • τοπική φλεγμονή λόγω αιμορραγίας του βλεννογόνου κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου
  • Πόνος στην κάτω κοιλιακή χώρα, στην ιερή περιοχή
  • χρόνιος πυελικός πόνος
• υπογονιμότητα, αδυναμία γέννησης εμβρύου
• έκτοπη κύηση
• επώδυνη έμμηνος ρύση ή δυσμηνόρροια
• πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή
• πόνος κατά την αφόδευση, δηλαδή την κένωση του εντέρου
• διαταραχές της αφόδευσης, δυσκοιλιότητα, διάρροια
• πόνος κατά την ούρηση
• ναυτία ή εμετός
• μετεωρισμός
• κόπωση, εξάντληση

Οι πρώτες πληροφορίες που ενδιαφέρουν τον ιατρό είναι αυτές που παρέχονται άμεσα από την ενδιαφερόμενη γυναίκα, δηλαδή η λήψη του ιστορικού και η κλινική εικόνα του προβλήματος, και επομένως η γυναικολογική εξέταση. Ο κυκλικός πόνος ή άλλα προβλήματα που εμφανίζονται είναι σημαντικά. Οι πληροφορίες σχετικά με την υπογονιμότητα είναι απαραίτητες.

Οι απεικονιστικές μέθοδοι περιλαμβάνουν κυρίως το υπερηχογράφημα, την υστεροσκόπηση. Η λαπαροσκόπηση γίνεται για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Η λαπαροσκόπηση είναι διαγνωστική, αλλά και θεραπευτική μέθοδος.

Η διαφορική διάγνωση είναι σημαντική για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών του προβλήματος πριν από τη χειρουργική επέμβαση. Η νόσος μπορεί να συγχέεται με χρόνια φλεγμονή ή κύστες ωοθηκών. Επομένως, η μαγνητική τομογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διάγνωση. Πραγματοποιούνται επίσης εργαστηριακές εξετάσεις όπως εξετάσεις αίματος, CRP, εξετάσεις ούρων, κολπικά ή τραχηλικά επιχρίσματα κ.λπ.

Η πορεία της νόσου εξαρτάται βασικά από διάφορους παράγοντες. Ένα μικρό εύρημα μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα και να συμπεριφερθεί επεμβατικά. Αντίθετα, ένα μεγαλύτερο εύρημα μπορεί να μην προκαλέσει τόσο έντονα προβλήματα. Ο πόνος εμφανίζεται ως κύριο σύμπτωμα.

Ο πόνος συνδέεται με τον εμμηνορροϊκό κύκλο. 24-48 ώρες πριν από την αιμορραγία, αρχίζει ο πόνος, ο οποίος μπορεί να εμφανιστεί στην περιοχή της πυέλου, στην κάτω κοιλιακή χώρα. Μπορεί όμως να ακτινοβολεί και στην ιερή περιοχή. Στη συνέχεια, ο πόνος υποχωρεί μετά τον εμμηνορροϊκό κύκλο.

Ένας άλλος τύπος είναι ο χρόνιος πυελικός πόνος, ο οποίος επιμένει για περισσότερο από 6 μήνες. Είναι συχνά έντονος και εμποδίζει κάθε δραστηριότητα. Παρεμβαίνει σημαντικά στην ποιότητα ζωής και έχει σημαντικό ψυχολογικό αντίκτυπο. Η ενδομητρίωση εντοπίζεται σε ποσοστό έως και 75% των περιπτώσεων πυελικού πόνου.

Η ενδομητρίωση μπορεί να κρύβεται πίσω από την επώδυνη έμμηνο ρύση σε ποσοστό έως και 90%. Στην περίπτωση του πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή σε ποσοστό 25-50%. Τα έδρανα παράγουν ουσίες που διαλειτουργούν στη φλεγμονώδη διαδικασία. Δημιουργούνται ουλές, συμφύσεις και συναφείς δυσκολίες, όπως επώδυνη αφόδευση ή ούρηση.

Μια άλλη σημαντική εκδήλωση της ενδομητρίωσης είναι η υπογονιμότητα, σε ποσοστό έως και 50%. Συχνή είναι επίσης η αδυναμία κυοφορίας εμβρύου ή η έκτοπη κύηση. Και σε αυτό το πρόβλημα οι συμφύσεις παίζουν σημαντικό ρόλο. Ανάλογα με την εντόπιση, βέβαια, σχετίζονται και άλλα προβλήματα. Είναι σημαντικό να γίνεται επαγγελματική εξέταση και να περιγράφονται με ακρίβεια τα συμπτώματα στο γιατρό.