Τι είναι η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή + Συμπτώματα και Θεραπεία

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια ψυχική ασθένεια που κατατάσσεται στις αγχώδεις διαταραχές, όπως οι φοβίες ή οι αγχώδεις καταστάσεις. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιδεοληψιών και καταναγκασμών.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι η δεύτερη πιο συχνή διαταραχή μετά την κατάθλιψη και εμφανίζεται συχνότερα από ό,τι, για παράδειγμα, η διαταραχή πανικού ή η σχιζοφρένεια.

Οι ιδεοληψίες ορίζονται ως επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή ιδέες που ενοχλούν και προκαλούν άγχος ή δυσφορία.

Obsession = εμμονική, ψυχαναγκαστική, παρεμβατική σκέψη, νοσηρά παγιωμένη ιδέα
Obsessive = ψυχαναγκαστική, επίμονη, παρεμβατική
Obsessive = επίμονη, ψυχαναγκαστική

Το άτομο που πάσχει από μια τέτοια διαταραχή προσπαθεί να καταστείλει και να αγνοήσει αυτές τις σκέψεις αντικαθιστώντας τες με άλλες σκέψεις ή ενέργειες.

Η δεύτερη συνιστώσα είναι οι καταναγκασμοί, οι οποίοι ορίζονται ως στερεοτυπικά επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και ενέργειες στις οποίες το άτομο αισθάνεται υποχρεωμένο να τις εκτελεί συνεχώς.

Ψυχαναγκασμοί = η παράλογη εκτέλεση ορισμένων κινήσεων στις οποίες ο πάσχων δεν μπορεί να αντισταθεί

Οι ψυχαναγκασμοί αποσκοπούν στην εξάλειψη του άγχους και του φόβου. Το άτομο υποθέτει ότι αν εκτελεστούν, θα χρησιμεύσουν ως πρόληψη ενάντια σε αυτό που φοβάται, όπως ο θάνατος, η ασθένεια ή άλλες κακοτυχίες.

Οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί προκαλούν σημαντική δυσφορία και διαταραχή σε διάφορες κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες. Δεν μπορούν να εξηγήσουν τα συμπτώματα άλλης ψυχικής διαταραχής, ούτε μπορούν να αποδοθούν στη φυσιολογική επίδραση μιας άλλης ουσίας, όπως ένα φάρμακο ή άλλο φάρμακο.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχει πολλά πρόσωπα, αλλά το ύφος και ο τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς είναι πολύ παρόμοια στα άτομα που πάσχουν από αυτήν. Όσον αφορά το φύλο, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να προσβληθούν από αυτή τη διαταραχή στην ενήλικη ζωή, σε αντίθεση με τους άνδρες, οι οποίοι είναι πιο πιθανό να την αναπτύξουν στην παιδική ηλικία.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσβάλλει έναν στους 50 ανθρώπους. Προσβάλλει περίπου το 2-4% του πληθυσμού, εξίσου σε άνδρες ή γυναίκες. Εμφανίζεται κατά μέσο όρο στην ηλικία των 19,5 ετών.

Βασικοί τύποι ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Στον πίνακα παρατίθενται οι μορφές της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Επικράτηση στα παιδιά

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμφανίζεται και στα παιδιά. Τα πρώτα συμπτώματα της διαταραχής μπορεί να εμφανιστούν ήδη από την ηλικία των 7 ετών περίπου. Ωστόσο, είναι πιο έντονα κατά τη διάρκεια της εφηβείας.

Τα παιδιά που ανησυχούν άσκοπα ή που δεν μπορούν να δεχτούν την κριτική και δυσκολεύονται να την αντιμετωπίσουν κινδυνεύουν ιδιαίτερα. Οι γονείς, από την άλλη πλευρά, εμπλέκονται επίσης, επειδή ασκούν υπερβολική κριτική και θέλουν να μετατρέψουν το παιδί σε τελειομανή. Κατά συνέπεια, η αυτοεκτίμηση του παιδιού μειώνεται.

Ποιες είναι οι εκδηλώσεις αυτής της διαταραχής στα παιδιά;

Οι πιο συνηθισμένες εμμονές περιλαμβάνουν:

• ενοχλητικοί ήχοι ή λέξεις
• φόβος για τις ασθένειες, τους ιούς και τα μικρόβια
• χαρούμενοι και δυστυχισμένοι αριθμοί
• θρησκευτικές εμμονές
• φόβος της βρωμιάς και της μόλυνσης
• σεξουαλικές ή επιθετικές σκέψεις
• ανάγκη για τάξη και συμμετρία

Εκδηλώσεις ψυχαναγκασμών:

• πλύσιμο των χεριών, ντους, βούρτσισμα των δοντιών
• τελετουργίες καταμέτρησης
• άγγιγμα
• συγκέντρωση και συλλογή περιττών πραγμάτων
• επαναλαμβανόμενες τελετουργίες, π.χ. να μπαίνεις και να βγαίνεις από το σπίτι κ.λπ.
• τελετουργίες ελέγχου, π.χ. αν η πόρτα είναι κλειδωμένη, αν έχει τελειώσει τις σχολικές του εργασίες κ.λπ.

Τα παιδιά συχνά κρύβουν πολύ καλά αυτά τα προβλήματα και τις συμπεριφορές τους, ιδίως από τους γονείς τους. Οι περισσότεροι γονείς αγνοούν εντελώς το πρόβλημά τους για αρκετούς μήνες.

Μερικές φορές συμβαίνει τα παιδιά να αρχίζουν να εμπλέκουν τα ίδια τους γονείς στις τελετουργίες. Το παιδί κάνει κάτι και ο γονιός πρέπει να το επαναλάβει. Αν αυτό δεν συμβεί, το παιδί έχει ένα ξέσπασμα, πανικό και ανησυχία.

Οι γονείς θα πρέπει να παρατηρούν ιδιαίτερα τα ξηρά, ραγισμένα χέρια των παιδιών τους, τα οποία οφείλονται στην υπερβολική υγιεινή των χεριών. Επίσης, την ταχεία εξαφάνιση του σαπουνιού. Μεγάλα χρονικά διαστήματα που ξοδεύουν για τα μαθήματα στο σπίτι, ενώ εξακολουθούν να έχουν κακές επιδόσεις στο σχολείο.

Τα παιδιά που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή ανησυχούν συνεχώς μήπως συμβεί κάτι κακό. Ως εκ τούτου, ελέγχουν συνεχώς τα μέλη της οικογένειας και τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Έχουν επίσης έναν αμείλικτο φόβο για την ασθένεια.

Η οριστική αιτία αυτής της νόσου είναι άγνωστη. Αρκετοί παράγοντες εμπλέκονται στην εμφάνιση και την ανάπτυξη της νόσου.

Η κύρια αιτία είναι ένα πρόβλημα με τη μετάδοση πληροφοριών μέσω της σεροτονίνης, μιας ουσίας που συμβάλλει στη μετάδοση νευρικών σημάτων στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας έτσι τα συναισθήματα ευτυχίας, ευεξίας, ύπνου και θέσης του σώματος.

Η γενετική προδιάθεση είναι πολύ σημαντικός παράγοντας, όπως και η επίδραση της ανατροφής και του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνει το παιδί. Η έλλειψη αίσθησης ασφάλειας και η υπερβολικά κριτική ανατροφή οδηγούν σε αισθήματα ανασφάλειας.

Εάν ένα παιδί έχει γενετική προδιάθεση να αναπτύξει ΙΨΔ, αυτή η ανατροφή μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της ασθένειας. Ένας αγχωτικός τρόπος ζωής προάγει επίσης την ανάπτυξη της ασθένειας.

Το άγχος και ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξή της.

Τις περισσότερες φορές πρόκειται για συνεχή έλεγχο ορισμένων πραγμάτων, είτε πρόκειται για μια κλειδωμένη πόρτα είτε για την σβηστή σόμπα. Επαναλαμβάνοντας τις ίδιες ενέργειες και μετρώντας συνεχώς (π.χ. σκάλες).

Πολύ συχνά υπάρχει επίσης ο φόβος να λερωθεί κανείς, οπότε η υγιεινή των χεριών είναι πολύ συχνή.

Επαναλαμβάνονται στο κεφάλι του ασθενούς παράλογες λέξεις ή φράσεις. Αν δεν κάνει αυτό που του λένε οι σκέψεις του να κάνει, νιώθει μεγάλη ένταση ή άγχος. Αισθάνεται ότι κάτι κακό θα συμβεί αν δεν το κάνει.

Οι σκέψεις μπορεί συχνά να έχουν μαγικό χαρακτήρα.

Κύρια συμπτώματα:

• (διαταραχές της συμπεριφοράς)
• Εξάντληση
• άγχος
• σχολαστικότητα (τελειομανία)
• διαταραχές συγκέντρωσης (διαταραχές προσοχής, διαταραχές συγκέντρωσης)
• ντροπαλότητα
• προτίμηση σε δραστηριότητες ρουτίνας
• αδυναμία ορθολογικής σκέψης
• νευρικότητα
• ανησυχία
• αυξημένη δραστηριότητα (υπερκινητικότητα)

Η διάγνωση τίθεται αποκλειστικά από τον ψυχίατρο με βάση το ιστορικό του ασθενούς (συνέντευξη). Ο γιατρός εστιάζει στην παρουσία ιδεοληπτικών και ψυχαναγκαστικών σκέψεων και τελετουργιών και συγκεκριμένα στο κατά πόσον παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή.

Διαπιστώνει πόσο καιρό ο ασθενής έχει τα συμπτώματα. Εξετάζει τη διαταραχή των καθημερινών δραστηριοτήτων, καθώς και το επίπεδο άγχους. Πολύ συχνά χρησιμοποιείται το διαγνωστικό τεστ Zohar-Fineberg για τις ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, το οποίο περιλαμβάνει 5 ερωτήσεις.

Πρόκειται για ερωτήσεις όπως:

• Πλένεστε συχνά ή πλένεστε συχνά;
• Ελέγχετε συχνά πράγματα, καταστάσεις;
• Έχετε σκέψεις που σας ενοχλούν και από τις οποίες θα θέλατε να απαλλαγείτε αλλά δεν μπορείτε;
• Σας παίρνει πολύ χρόνο να σταματήσετε τις συνήθεις δραστηριότητές σας;
• Ανησυχείτε ή ασχολείστε πολύ συχνά με την τάξη και τη συμμετρία;

Μετά την ολοκλήρωση αυτού του τεστ, το οποίο μπορεί να γίνει όχι μόνο από τον ίδιο τον ψυχίατρο, αλλά και, για παράδειγμα, από μια νοσοκόμα ή άλλο γιατρό, μπορούμε να καταλήξουμε στο εξής συμπέρασμα.

Εάν ο ασθενής έχει μία θετική απάντηση, παραπέμπεται αμέσως σε ειδικό για λεπτομερέστερη και αναλυτικότερη εξέταση, η οποία ακολουθείται από την τελική διάγνωση.

Στην πράξη, χρειάζονται κατά μέσο όρο 7 χρόνια από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι να αναζητήσει ο ασθενής θεραπεία. Αυτό ισχύει ακόμη και αν τα συμπτώματα είναι τόσο σοβαρά που επηρεάζουν σημαντικά τις κοινωνικές και εργασιακές δραστηριότητες.

Στην πράξη, διαπιστώνουμε επίσης ότι ορισμένοι άνθρωποι υποφέρουν μόνο από ενοχλητικές σκέψεις χωρίς επακόλουθους καταναγκασμούς. Δεν αναλαμβάνουν καμία δράση για να ξεχάσουν τις ενοχλητικές ιδέες.

Οι ψυχαναγκασμοί μπορεί να είναι λιγότερο αισθητοί: να μετράνε αριθμούς και πράγματα, να επαναλαμβάνουν ορισμένες λέξεις, να προσεύχονται (για οποιοδήποτε μικρό πράγμα).

Ωστόσο, οι σκέψεις είναι συχνά απειλητικής φύσης, όπως η ανάγκη να πληγώσουν κάποιον ή να διαπράξουν μια βίαιη σεξουαλική πράξη. Η βίωση του άγχους επιφέρει επίσης σωματικές εκδηλώσεις. Οι πάσχοντες βιώνουν:

• μεταβολές στον καρδιακό ρυθμό ή στην αρτηριακή πίεση
• αυξημένη μυϊκή ένταση
• υπερβολική εφίδρωση
• τρέμουλο των άκρων
• διάρροια

Πώς να αποτρέψετε τις υποτροπές;

Στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η υποτροπή (επιστροφή ακόμη και μετά από πλήρη θεραπεία) μπορεί να συμβεί πολύ συχνά. Μετά τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής, η υποτροπή είναι αρκετά συχνή.

Έως και το 80% των ατόμων κινδυνεύουν από υποτροπή εάν σταματήσουν τη φαρμακευτική αγωγή πρόωρα. Επομένως, η θεραπεία πρέπει να συνεχίζεται για κάποιο χρονικό διάστημα μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων.

Ωστόσο, η υποτροπή μπορεί να εκδηλωθεί με την επανεμφάνιση ιδεοληψιών, καταναγκασμών, άγχους και έντασης.

Πώς είναι η ζωή μετά την ανάρρωση;

Εάν το άτομο έχει αναρρώσει με επιτυχία, θα πρέπει να συνεχίσει να προσπαθεί να αποφεύγει τις αγχωτικές καταστάσεις και να προσέχει τη συμπεριφορά του.

Η εκπαίδευση από το ιατρικό προσωπικό σχετικά με το πώς προκύπτει η ίδια η διαταραχή και πώς το άτομο μπορεί να μάθει να ζει με τις ενοχλητικές σκέψεις και συναισθήματα είναι επίσης πολύ σημαντική.

Είναι σημαντικό το άτομο να μάθει να εκτελεί διάφορες τεχνικές χαλάρωσης. Επίσης, υπάρχουν εναλλασσόμενες φάσεις βελτίωσης και επιδείνωσης σε αυτή τη διαταραχή.

Η πλήρης ίαση της διαταραχής είναι πολύ σπάνια και λιγότερο πιθανή. Ωστόσο, ένα άτομο που πάσχει από αυτή τη διαταραχή μπορεί ακόμη να ζήσει μια πλήρη ζωή.

Με τη θεραπεία και την πρόληψη, μπορεί να μάθει να αποδέχεται την ασθένειά του γι' αυτό που είναι και να ελέγχει τις πράξεις και τις σκέψεις του.

Τι πρέπει να γνωρίζει ένα άτομο που πάσχει από ΙΨΔ;

Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να ντρέπεται για αυτή τη διαταραχή. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει ότι οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί είναι το αποτέλεσμα μιας ασθένειας που είναι εκτός ελέγχου και όχι το αποτέλεσμα μιας αδύναμης θέλησης!

Συνολικά, περίπου 100 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από αυτή τη διαταραχή, οπότε σίγουρα κανείς δεν είναι μόνος του.

Τα άτομα πρέπει πάντα να είναι ανοιχτά για τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, ακόμη και με τον γιατρό τους, αν και μερικές φορές αυτό μπορεί να μην είναι πάντα άνετο για προφανείς λόγους.

Η θεραπεία είναι μακροχρόνια και διαρκεί αρκετούς μήνες έως και χρόνια. Γι' αυτό η υπομονή είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι ένας συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας. Αυτή η θεραπεία απαιτεί ιδιαίτερα το θάρρος, την επιμονή και τη συστηματικότητά σας.