Τι είναι η πολυνευροπάθεια και ποια είναι τα συμπτώματά της + διάγνωση και πορεία

Η πολυνευροπάθεια είναι μια νευρολογική ασθένεια που εμφανίζεται όταν οι νευρικές ίνες καταστρέφονται λόγω χρόνιων ασθενειών, τοξικής έκθεσης ή ανεπάρκειας βιταμινών. Τις περισσότερες φορές προσβάλλονται τα νεύρα στα κάτω άκρα και τα πόδια.

Ωστόσο, όλα τα νεύρα μπορεί να υποστούν βλάβη, π.χ. νεύρα που ελέγχουν τον πεπτικό σωλήνα, την ουροδόχο κύστη, την αρτηριακή πίεση, τα αιμοφόρα αγγεία και την καρδιά. Αυτά αποτελούν το λεγόμενο αυτόνομο νευρικό σύστημα.

Η θεραπεία μέχρι σήμερα ήταν συμπτωματική, με στόχο την ανακούφιση από τον πόνο ή την ανακούφιση από τη δυσφορία.

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο παίζει η πρόληψη της νευρικής βλάβης, η οποία περιλαμβάνει την προσεκτική αντιμετώπιση των υφιστάμενων χρόνιων ασθενειών και έναν υγιεινό τρόπο ζωής.

Η περιφερική πολυνευροπάθεια είναι μια νευρολογική νόσος. Προκαλείται από βλάβη των περιφερικών νεύρων, αυτών που νευρώνουν το σώμα μας εκτός από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Η βλάβη είναι είτε εντοπισμένη είτε διάχυτη.

Το περιφερικό νευρικό σύστημα στέλνει πληροφορίες για αισθητικές και κινητικές αισθήσεις από ολόκληρο το σώμα στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό (κεντρικό νευρικό σύστημα). Εκεί, οι πληροφορίες αυτές αξιολογούνται, προετοιμάζεται μια απάντηση, η οποία στη συνέχεια αποστέλλεται στον τόπο δράσης της, πάλι μέσω των περιφερικών νεύρων.

Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται, για παράδειγμα, το αντανακλαστικό τόξο.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το χέρι σας απομακρύνεται αντανακλαστικά όταν αγγίζετε ένα καυτό σκεύος.

Τα περιφερικά νεύρα στέλνουν επίσης αισθητηριακές πληροφορίες στο κεντρικό νευρικό σύστημα, οπτικές και ακουστικές αισθήσεις ή αισθήσεις από το εσωτερικό των οργάνων.

Τα νεύρα που είναι υπεύθυνα για την αισθητηριακή αντίληψη, τις κινητικές δεξιότητες ή τις εσωτερικές διεργασίες του σώματος (που ονομάζονται αυτόνομα νεύρα) μπορεί να επηρεαστούν από τη νευροπάθεια.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι επομένως αδυναμία, μούδιασμα ή πόνος, χαρακτηριστικά στα χέρια και τα πόδια. Η προσβολή είναι πάντα αμφοτερόπλευρη και σχεδόν πάντα συμμετρική.

Οι λειτουργίες των οργάνων, συμπεριλαμβανομένης της πέψης, της ούρησης και της κυκλοφορίας, μπορεί επίσης να επηρεαστούν.

Η περιφερική νευροπάθεια μπορεί να έχει πολλαπλές αιτίες, τις περισσότερες φορές λόγω τραυματικού τραυματισμού, λοιμώξεων, μεταβολικών ασθενειών, κληρονομικών ασθενειών ή τοξικών βλαβών. Η πιο συχνή αιτία είναι ο διαβήτης, για παράδειγμα.

Ωστόσο, περίπου στο ⅓ των περιπτώσεων πολυνευροπάθειας δεν διευκρινίζεται η αιτία της.

Ανάλογα με τον τύπο της ανατομικής δομής που έχει υποστεί βλάβη, οι νευροπάθειες μπορούν να διακριθούν σε:

• Αξονικές - Αυτός ο τύπος βλάβης εμφανίζεται στον διαβήτη, την αμυλοείδωση, τη λέπρα, ως αποτέλεσμα έκθεσης σε τοξικές ουσίες ή ως μέρος μιας νόσου που ονομάζεται κληρονομική αξονική πολυνευροπάθεια.
• Απομυελινωτική - Πολύ συχνή σε αυτοάνοσα νοσήματα, στην παραπρωτεϊναιμική πολυνευροπάθεια ή στην κληρονομική απομυελινωτική νευροπάθεια.
• Μικτή - Στο διαβήτη (σακχαρώδης διαβήτης)

Ανάλογα με τον τύπο της κατεστραμμένης νευρικής ίνας, οι νευροπάθειες διακρίνονται σε:

• κινητικές βλάβες
• αισθητικές βλάβες
• αυτόνομες βλάβες
• συνδυασμένες βλάβες

Οι πιο συχνές αιτίες νευροπαθειών περιλαμβάνουν τις ακόλουθες καταστάσεις νόσου:

• Μπαρρέ, χρόνια φλεγμονώδης απομυελινωτική πολυνευροπάθεια και αγγειίτιδα.
• Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η πιο συχνή αιτία πολυνευροπάθειας. Η συχνότητα εμφάνισης της διαβητικής νευροπάθειας εξαρτάται από τη διάρκεια και την αποζημίωση του διαβήτη. Υπολογίζεται ότι κατά τη στιγμή της διάγνωσης του διαβήτη, έως και το 10% των ασθενών έχουν ήδη κάποιες παθολογικές αλλαγές στις νευρικές ίνες. Με διάρκεια διαβήτη 25 έτη, έως και οι μισοί ασθενείς έχουν διαβητική νευροπάθεια.
• Λοιμώξεις - Οι εκλυτικοί παράγοντες της νευροπάθειας περιλαμβάνουν ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Lyme (νόσος του Lyme), του έρπητα ζωστήρα (ιός του έρπητα ζωστήρα), του ιού Epstein-Barr (λοιμώδης μονοπυρήνωση), της ηπατίτιδας Β και C, της λέπρας, της διφθερίτιδας και του HIV.
• Κληρονομικά νοσήματα - Η πολυνευροπάθεια εμφανίζεται, για παράδειγμα, στο κληρονομικό σύνδρομο Charcot-Marie-Tooth και σε άλλα συγγενή σύνδρομα.
• Καρκίνος - Η ανάπτυξη ενός κακοήθους ή καλοήθους όγκου κοντά σε ένα νεύρο μπορεί να προκαλέσει καταπίεση του νεύρου, το οποίο καταστρέφεται από τον χρόνιο φυσικό ερεθισμό και την ανεπαρκή παροχή θρεπτικών συστατικών. Η πολυνευροπάθεια εμφανίζεται σε ορισμένες κακοήθεις ασθένειες κατά τις οποίες προκαλείται μια ειδική ανοσολογική αντίδραση στον οργανισμό. Το σύνδρομο αυτό ονομάζεται παρανεοπλασματικό και μπορεί επίσης να είναι το πρώτο σημάδι καρκίνου.
• Ασθένειες του μυελού των οστών - Πρόκειται κυρίως για καταστάσεις όπου μια μη φυσιολογική πρωτεΐνη είναι παρούσα στο αίμα. Οι ασθένειες αυτές ονομάζονται μονοκλωνικές γαμμαπάθειες. Η πολυνευροπάθεια εμφανίζεται επίσης στο κακοήθες μυέλωμα, στο λέμφωμα και σε μια σχετικά σπάνια ασθένεια, την αμυλοείδωση.
• Άλλες χρόνιες παθήσεις - Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει τις παθήσεις των νεφρών και του ήπατος, τις διαταραχές του συνδετικού ιστού και τις ενδοκρινολογικές παθήσεις, όπως ο υποθυρεοειδισμός.

Αιτίες νευροπάθειας ανάλογα με τον τρόπο ζωής:

• Υπερβολική χρήση αλκοόλ σε άτομα που πάσχουν από εθισμό
• Υποσιτισμός σε άτομα που πάσχουν από αλκοολισμό οδηγεί σε έλλειψη βιταμινών (αβιταμίνωση)
• Έκθεση σε τοξικές ουσίες όπως βιομηχανικά χημικά και βαρέα μέταλλα όπως ο μόλυβδος και ο υδράργυρος
• Η χρήση ορισμένων φαρμάκων, π.χ. χημειοθεραπεία για τη θεραπεία του καρκίνου ή ακτινοβολία, μπορεί να προκαλέσει περιφερική νευροπάθεια
• Ατυχήματα και τραυματισμοί, όπως ατυχήματα με αυτοκίνητο ή μηχανοκίνητο όχημα, πτώσεις ή αθλητικοί τραυματισμοί, μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή νευρική βλάβη ή αποκοπή. Η χρήση γύψου ή πατερίτσες για μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλεί συμπίεση των νεύρων και ανάπτυξη νευροπάθειας
• Ανεπάρκεια βιταμινών Β, όπως Β1, Β6 και Β12, ή υποβιταμίνωση της βιταμίνης Ε και της νιασίνης, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τη σωστή λειτουργία και την αναγέννηση των νεύρων

Παράγοντες κινδύνου:

• Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί ασθένεια κινδύνου για νευροπάθεια, ιδίως εάν τα επίπεδα σακχάρου είναι ανεπαρκώς ρυθμισμένα ή δεν έχουν αντιμετωπιστεί
• Πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ, αλκοολισμός
• Χρόνια ανεπάρκεια βιταμινών - υποβιταμίνωση, ιδίως των βιταμινών Β
• Λοίμωξη με νευροτροπικούς ιούς και βακτήρια, όπως η νόσος του Lyme, ο έρπητας ζωστήρας, ο ιός Epstein-Barr ή η ηπατίτιδα Β και C ή ο HIV
• Αυτοάνοσα νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο λύκος, στα οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στους ίδιους του τους ιστούς
• Ασθένειες με μειωμένη λειτουργία των νεφρών, του ήπατος ή του θυρεοειδούς
• Τοξικές χημικές ουσίες στη δουλειά ή στο σπίτι
• Εμφάνιση νευροπάθειας σε συγγενείς, π.χ. μητέρα ή αδέλφια

Τα νεύρα στο ανθρώπινο σώμα ελέγχουν και ρυθμίζουν όλες τις λειτουργίες. Χωρίζονται γενικά σε τρεις τύπους, δηλαδή σε αισθητικές, κινητικές και αυτόνομες νευρικές ίνες.

Τα αισθητήρια νεύρα δέχονται αισθήσεις από την επιφάνεια του σώματος, αλλά και από όργανα. Μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε αισθήσεις όπως η θερμοκρασία, ο πόνος, η δόνηση ή η αφή.

Τα κινητικά νεύρα ελέγχουν τη δράση των μυών και επιτρέπουν την κίνηση των άκρων και το περπάτημα.

Τα αυτόνομα νεύρα λειτουργούν ανεξάρτητα, χωρίς τη θέλησή μας. Ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση, την εφίδρωση, τον καρδιακό ρυθμό, την πέψη, την κένωση του στομάχου και του εντέρου, τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων και τη σωστή λειτουργία των ματιών και της ουροδόχου κύστης.

Οποιαδήποτε νευρική ίνα μπορεί να προσβληθεί από νευροπάθεια. Ανάλογα με το ποιος από αυτούς τους τρεις τύπους νεύρων έχει υποστεί βλάβη, τα κλινικά συμπτώματα της νόσου ποικίλλουν.

Τα συμπτώματα της πολυνευροπάθειας περιλαμβάνουν:

• Σταδιακή εμφάνιση μουδιάσματος που αρχίζει από τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών, τσούξιμο ή μυρμήγκιασμα στα πόδια ή τα χέρια που μπορεί να εξαπλωθεί περαιτέρω σε όλα τα άνω και κάτω άκρα
• Έντονος, καυστικός, διαπεραστικός, σφυροκοπτικός ή τσιμπητικός πόνος
• Ακραία ευαισθησία στην αφή, όπου τα απαλά αγγίγματα γίνονται αντιληπτά ως δυσάρεστα, π.χ. το άγγιγμα ενός σεντονιού ή ενός παπλώματος ως κάψιμο
• Πόνος σε κατάσταση ηρεμίας, π.χ. πόνος στα πόδια, ακόμη και αν δεν έχουν υποβληθεί σε άσκηση
• Δυσκολία με την ισορροπία, ασυντόνιστο περπάτημα, συχνές πτώσεις
• Μυϊκή αδυναμία στα άκρα
• Αίσθηση τεντωμένων γαντιών ή κάλτσες στα άκρα

Εάν τα αυτόνομα νεύρα έχουν υποστεί βλάβη, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ιδίως τις ακόλουθες δυσκολίες

• Διαρκές αίσθημα κρύου, λεπτού, ξηρού και σκασμένου δέρματος όταν διακόπτεται η εφίδρωση
• Απώλεια της τριχοφυΐας του σώματος, μειωμένη ανάπτυξη των νυχιών, πρησμένα δάχτυλα
• Μειωμένη αντίληψη της δικής του υπογλυκαιμίας, η οποία είναι πολύ επικίνδυνη, διότι η βαθιά υπογλυκαιμία είναι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση
• Διαταραγμένη σωστή κένωση της ουροδόχου κύστης ή του εντέρου, που προκαλεί κατακράτηση ούρων και δυσκοιλιότητα
• Ατελής και αργή γαστρική κένωση (γαστροπάρεση) που συνδέεται με ναυτία, έμετο και αδιαθεσία
• Κακή προσαρμογή των ματιών στις αλλαγές του φωτός (συστολή και διαστολή της κόρης)
• Σεξουαλική δυσλειτουργία, π.χ. στυτική δυσλειτουργία
• Καρδιακές αρρυθμίες

Η περιφερική πολυνευροπάθεια μπορεί να έχει πολλά συμπτώματα και πιθανά αίτια. Για το λόγο αυτό, η διάγνωσή της απαιτεί επίσης ένα ευρύ φάσμα ερευνών:

• Λεπτομερές προσωπικό ιστορικό.

Ο γιατρός θα ρωτήσει για το ιατρικό ιστορικό, συμπεριλαμβανομένων των χαρακτηριστικών των συμπτωμάτων, του τρόπου ζωής, της πιθανής επίδρασης τοξινών, φαρμάκων, αλκοόλ. Από το οικογενειακό ιστορικό θα ενδιαφερθεί για την εμφάνιση κληρονομικών, ογκολογικών και νευρολογικών ασθενειών.

• Φυσική νευρολογική εξέταση

Περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη εξέταση του νευρικού συστήματος ολόκληρου του σώματος, όπως τα αντανακλαστικά τενόντων-οστών, η μυϊκή δύναμη και ο τόνος, η ευαισθησία σε ορισμένες αισθήσεις, όπως η αφή ή η δόνηση, και η ικανότητα διατήρησης της ισορροπίας και του συντονισμού.

• Βιοχημικές εξετάσεις αίματος και γενική αίματος

Η αιμοληψία γίνεται με φλεβοκέντηση ρουτίνας, δηλαδή με λήψη αίματος από περιφερική φλέβα. Το αίμα στη συνέχεια εξετάζεται για βιταμίνες, σάκχαρα και άχρηστες ουσίες. Η γενική αίματος μπορεί να αποκαλύψει αναιμία, φλεγμονώδη νόσο ή μη φυσιολογική ανοσολογική λειτουργία.

• Απεικονιστική εξέταση

Μια αξονική τομογραφία (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορεί να δείξει μετατοπισμένους δίσκους στην αυχενική ή ιερή μοίρα της σπονδυλικής στήλης που πιέζουν και βλάπτουν νευρικές ρίζες, εξηγώντας τον πόνο και τη μειωμένη αίσθηση στα άκρα.

Άλλα πιθανά ευρήματα μπορεί να είναι τα λεγόμενα ισθμικά σύνδρομα (συμπιεσμένα νεύρα), όγκοι ή άλλες δομικές διαταραχές των νεύρων ή των αιμοφόρων αγγείων.

• Ηλεκτρομυογραφία (ΗΜΓ)

Από τις βοηθητικές εξετάσεις, η πιο χρήσιμη είναι η εξέταση ΗΜΓ, δηλαδή οι ηλεκτροφυσιολογικές εξετάσεις. Η εξέταση ΗΜΓ καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα και την ταχύτητα αγωγής των νεύρων στους μύες.

Οι παθολογικές κυματομορφές και οι φραγμοί στην αγωγιμότητα αποτελούν ενδείξεις νευρικής βλάβης. Εξετάζεται είτε με ηλεκτρόδιο από την επιφάνεια του δέρματος, είτε εισάγεται μια λεπτή βελόνα (ηλεκτρόδιο) στον μυ, η οποία στη συνέχεια μετρά την ηλεκτρική δραστηριότητα καθώς ο μυς συσπάται.

• Βιοψία δέρματος

Πρόκειται για μία από τις πιο επεμβατικές εξετάσεις. Χρησιμοποιείται κυρίως για τη διάγνωση της επώδυνης μορφής της διαβητικής πολυνευροπάθειας. Στο δείγμα δέρματος που λαμβάνεται παρακολουθείται η μείωση της πυκνότητας των ενδοεπιδερμικών νευρικών ινών.

Υπάρχουν επίσης διάφορα επιθέματα που εφαρμόζονται στο πόδι. Εάν αλλάζουν χρώμα κατά τη διάρκεια της χρήσης, αυτό υποδεικνύει την παρουσία βλάβης των νευρικών ινών.

Η πορεία της πολυνευροπάθειας εξαρτάται από την αιτία που προκάλεσε τη νευρική βλάβη.

Οι λεπτές νευρικές απολήξεις είναι πιο ευαίσθητες στη βλάβη. Επομένως, η πολυνευροπάθεια εντοπίζεται στα ακραία τμήματα των άκρων κατά την έναρξη της νόσου. Στην πιο συχνή διαβητική πολυνευροπάθεια, αυτά είναι τα δάκτυλα.

Εάν δεν αντιμετωπιστούν, η βλάβη συνεχίζεται και η πολυνευροπάθεια εξελίσσεται. Ο πόνος και οι αισθητηριακές διαταραχές ανεβαίνουν ψηλότερα, στους αστραγάλους και τις γάμπες των κάτω άκρων.

Με την πάροδο του χρόνου, όλα τα συμπτώματα της νόσου επιδεινώνονται και η δυσφορία του ασθενούς επιτείνεται.

Εάν η ιατρική φροντίδα καθυστερήσει, η βλάβη του νευρικού ιστού βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, όπου η αναγέννηση δεν είναι πλέον δυνατή. Στην περίπτωση αυτή, η θεραπεία περιορίζεται στη συμπτωματική θεραπεία, δηλαδή στη θεραπεία που ανακουφίζει τα συμπτώματα και δεν αντιμετωπίζει την άμεση αιτία της νόσου.

Πρόληψη

Σωστή θεραπεία των υφιστάμενων διαγνώσεων

Ο καλύτερος τρόπος για να προλάβετε την ανάπτυξη περιφερικής νευροπάθειας και πολυνευροπάθειας είναι να θεραπεύσετε ευσυνείδητα τις ασθένειες που ενέχουν κίνδυνο νευρικής βλάβης, όπως ο διαβήτης, ο αλκοολισμός, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο καρκίνος και άλλες.

Υγιεινός τρόπος ζωής

Μια ισορροπημένη διατροφή είναι επίσης σημαντική για την ασθένεια αυτή και την πρόληψή της. Όπως λέει και το ρητό, είμαστε ό,τι τρώμε. Επομένως, προσπαθήστε να τρώτε μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, άπαχο κρέας και όσπρια ως πηγή πρωτεΐνης.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 μπορεί να προληφθεί με την κατανάλωση κρέατος, ψαριών, αυγών, γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλών λιπαρών και εμπλουτισμένων δημητριακών.

Οι χορτοφάγοι ή οι vegans θα συμπληρώσουν τη βιταμίνη Β12 κυρίως με δημητριακά. Καθώς είναι πιο επιρρεπείς στην υποβιταμίνωση, θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν βιταμίνη Β12 σε συμπληρώματα, π.χ. κάψουλες.

Η σωματική δραστηριότητα είναι το καλύτερο φάρμακο. Προσπαθήστε να ασκείστε τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα για τουλάχιστον 30 λεπτά. Η στοχευμένη φυσιοθεραπεία και αποκατάσταση υπό την καθοδήγηση ειδικού είναι επίσης εξαιρετική.

Προσπαθήστε να αποφεύγετε παράγοντες που προκαλούν νευρική βλάβη. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις και αναγκαστικές στάσεις του σώματος που προκαλούν συμπίεση των νεύρων, τοξικές επιδράσεις, όπως χημικές ουσίες στην εργασία ή στο οικιακό περιβάλλον, κάπνισμα και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.