Τι είναι η σπονδυλική στένωση; Ποια είναι τα συμπτώματα της στένωσης του σπονδυλικού σωλήνα;

Η σπονδυλική στένωση είναι η τεχνική ονομασία για τη στένωση του σπονδυλικού σωλήνα. Είναι μια μακροχρόνια πάθηση. Μειώνει τη διαπερατότητα των ανοιγμάτων από τα οποία περνάει ο νωτιαίος μυελός ή τα νωτιαία νεύρα.

Ως αποτέλεσμα της στένωσης, εμφανίζονται διάφορες νευρολογικές διαταραχές, οι οποίες συνοδεύονται από πόνο.

Πρόκειται για μια μακροχρόνια πάθηση, η βάση της οποίας είναι οι εκφυλιστικές αλλαγές στη σπονδυλική στήλη. Ωστόσο, δεν προσβάλλει απαραίτητα μόνο τους ηλικιωμένους.

Ωστόσο, η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί και νωρίτερα. Συχνά η πορεία της είναι κρυφή και το άτομο δεν εμφανίζει συμπτώματα = είναι ασυμπτωματική. Και με την πάροδο του χρόνου, ως αποτέλεσμα της γήρανσης, γίνεται εμφανής.

Η στένωση μπορεί να επηρεάσει οποιοδήποτε τμήμα της σπονδυλικής στήλης. Οι περισσότερες πηγές αναφέρουν δύο κύριους τύπους. Αυτοί είναι η αυχενική και η οσφυϊκή σπονδυλική στένωση.

Αναφέρονται επίσης η υπερακάνθια βλάβη, μια βλάβη πάνω από την ιερή περιοχή, και η υποσπονδυλική βλάβη, μια βλάβη κάτω από την ιερή περιοχή της σπονδυλικής στήλης.

Το ποσοστό επίπτωσης αυξάνεται με την ηλικία.

Δίνονται στοιχεία για την καρωτιδική στένωση:
Η επίπτωση είναι 20% σε άτομα ηλικίας 60 ετών,
30% μετά την ηλικία των 70 ετών,
και έως 40% σε άτομα άνω των 80 ετών.

Συνοπτικά για τον νωτιαίο μυελό και τον νωτιαίο σωλήνα

Ο νωτιαίος μυελός είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του εγκεφάλου και του υπόλοιπου ανθρώπινου σώματος. Μεταφέρει τα νευρικά ερεθίσματα, τις πληροφορίες και παρέχει ορισμένα αντανακλαστικά = μετάδοση και αντανακλαστικές λειτουργίες.

Διέρχεται μέσα από τον σπονδυλικό σωλήνα (canalis vertebralis), ο οποίος αποτελείται από σπονδύλους. Ο νωτιαίος μυελός διέρχεται από τα σπονδυλικά τρήματα (foramina vertebralis) των αυχενικών, θωρακικών και οσφυϊκών σπονδύλων.

Ένας σπόνδυλος αποτελείται από διάφορες ανατομικές δομές, όπως ένα σώμα, ένα τόξο ή μια απόφυση.

Ο νωτιαίος μυελός βρίσκεται...

από τον πρώτο αυχενικό σπόνδυλο C1 έως τον δεύτερο οσφυϊκό σπόνδυλο L2. Στη συνέχεια, από το τελικό τμήμα του νωτιαίου μυελού αναδύεται μια δέσμη νεύρων, η οποία ονομάζεται ιπποκάμπος ή ουρά του αλόγου.

Έχει μήκος περίπου 40 έως 50 εκατοστά.
Έχει πλάτος περίπου 1 εκατοστό.

Ο νωτιαίος μυελός, όπως και ο εγκέφαλος, αποτελείται από λευκή και φαιά ουσία και έχει επίσης καλύμματα του νωτιαίου μυελού. Η λευκή ουσία είναι επιφανειακή. Στο εσωτερικό της υπάρχει φαιά ουσία, η οποία είναι διατεταγμένη σε σχήμα Η.

Αυτή η διάταξη των νευρώνων ή νευρικών κυττάρων διακρίνει το πρόσθιο, το πλάγιο και το οπίσθιο κέρας του νωτιαίου μυελού.

Τα πρόσθια κέρατα έχουν κινητική λειτουργία, διοχετεύοντας νευρικές ώσεις από τον εγκέφαλο στους μυς.
Τα οπίσθια κέρατα είναι αισθητήρια, διοχετεύοντας νευρικές πληροφορίες στον εγκέφαλο.
Τα πλάγια κέρατα περιέχουν αυτόνομους νευρώνες.
Μαζί σχηματίζουν τον νωτιαίο μυελό και τα νωτιαία νεύρα.

Αντίστοιχα, ο νωτιαίος μυελός χωρίζεται σε τμήματα. 1 νωτιαίο τμήμα = 1 νωτιαίο νεύρο που αποτελείται τόσο από τις πρόσθιες όσο και από τις οπίσθιες νωτιαίες ρίζες.

Τα σπονδυλικά τμήματα είναι τα εξής:

• 8 αυχενικοί
• 12 θωρακικός
• 5 οσφυϊκοί
• 5 ιερός
• 1 κοκκυγικό

Συνολικά 31 ζεύγη νωτιαίων νεύρων.

Τα νωτιαία νεύρα εξέρχονται από τον νωτιαίο μυελό σε ένα σημείο που αναφέρεται ως νωτιαία ρίζα (fila radicularia). Η συμπίεση της νωτιαίας ρίζας αναφέρεται ως ριζιτικό σύνδρομο - ριζοπάθεια.

Η πρόσθια και η οπίσθια νωτιαία ρίζα, η πρόσθια και η οπίσθια ρίζα, εξέρχονται από τον νωτιαίο μυελό και συνδέονται με το νωτιαίο νεύρο.

Οι σπονδυλικές ρίζες διέρχονται μέσα από τον σπόνδυλο μέσω ενός ανοίγματος που τεχνικά ονομάζεται foramen intervertebrales.

Η στένωση μπορεί να επηρεάσει:
τον σπονδυλικό σωλήνα στο επίπεδο των ανοιγμάτων μεταξύ των σπονδύλων - τα foramina vertebralia,
αλλά και στην περιοχή του foramen intervertebrales - τον ριζικό σωλήνα, το σημείο διέλευσης των νωτιαίων ριζών.

Ορισμός της σπονδυλικής στένωσης

Η σπονδυλική στένωση είναι η μείωση του χώρου για τις νευρικές και αγγειακές δομές της σπονδυλικής στήλης. Η βασική αιτία είναι μια εκφυλιστική διαδικασία στο σπονδυλικό ή στο ριζικό σωλήνα.

Πρόκειται για μια παθολογική (νοσολογική) μεταβολή με την έννοια της σπονδυλόλυσης. Αιτία μπορεί επίσης να είναι ένας εκ γενετής στενός σπονδυλικός σωλήνας. Η σπονδυλόλυση είναι μια εκφυλιστική διαδικασία που επηρεάζει ολόκληρο το τμήμα, από τους σπονδύλους, τις μικρές αρθρώσεις, μέσω του δίσκου έως τους συνδέσμους και άλλες δομές.

Για πιο λεπτομερείς πληροφορίες, ανατρέξτε στο άρθρο.

Η βλάβη των νεύρων λόγω μετατόπισης του μεσοσπονδύλιου δίσκου (κήλη δίσκου) δεν αναφέρεται ως στένωση του σπονδυλικού σωλήνα.

χωρίζεται σε:

1. Κλινικά έκδηλη μορφή - που εκδηλώνεται, με την παρουσία συμπτωμάτων.

2. Στενός σπονδυλικός σωλήνας - με παρουσία στένωσης αλλά χωρίς εκδηλώσεις.
Η στένωση δεν εκδηλώνεται.

Ένας άλλος τρόπος διαχωρισμού είναι με βάση την ανατομική ταξινόμηση.

1. Κεντρική στένωση, η οποία έχει διάφορους υποτύπους
   • πρόκειται για στένωση του κεντρικού τμήματος του σπονδυλικού σωλήνα
2. πλευρική σπονδυλική στένωση, που αναφέρεται επίσης ως πλευρική στένωση, για στένωση του ριζικού σωλήνα
   • στένωση στο σημείο όπου η νευρική ρίζα εγκαταλείπει τον νωτιαίο μυελό
   • έχει επίσης διάφορους υποτύπους
   • αλλιώς διαμυελική στένωση

Η βιβλιογραφία παρέχει επίσης μια υποδιαίρεση ανάλογα με την αιτία, την οποία προσφέρουμε στην επόμενη ενότητα του άρθρου.

Η σπονδυλική στένωση είναι μια στένωση του σπονδυλικού σωλήνα ή του ριζικού σωλήνα.

Στένωση = στένωση του σπονδυλικού (νωτιαίου) σωλήνα.

Αυτή η στένωση εμφανίζεται για διάφορους λόγους. Σπανιότερα πρόκειται για συγγενές ελάττωμα. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για μια ομάδα επίκτητων στενώσεων.

Ταξινόμηση των στενώσεων σύμφωνα με την αιτιολογική ταξινόμηση:

• Συγγενής (αναπτυξιακή), με 3-13% να πάσχει από στένωση, μπορεί να είναι:
  • ιδιοπαθής
  • αχονδροπλαστική
• Επίκτητη, αντιπροσωπεύει περίπου το 75% όλων των στενώσεων
  • εκφυλιστική, ως αποτέλεσμα σπονδυλόλυσης, σχηματισμού οστεοφύτων και σπονδυλαρθροπάθειας
  • σε σπονδυλολίσθηση
  • ρευματισμός και υπερβολική οστική πυκνότητα
  • ιατρογενής, προκαλείται από ιατρική παρέμβαση, όπως η χειρουργική επέμβαση στο δίσκο
  • μετά από τραύμα - μετατραυματικό
  • μεταβολική - νόσος Paget
  • νόσος του Bechterew
  • καρκίνος
• Συνδυασμός συγγενών και επίκτητων μορφών, έως 12% όλων των στενώσεων

Στις περισσότερες περιπτώσεις, πρόκειται για επίκτητη μορφή. Η εκφυλιστική διαδικασία επηρεάζει κυρίως τον μεσοσπονδύλιο χόνδρο, τις αρθρώσεις facet (μικρές μεσοσπονδύλιες αρθρώσεις), τους συνδέσμους, ιδίως με την έννοια της υπερτροφίας των κίτρινων συνδέσμων, και άλλες μαλακές δομές.

A...

Η όλη κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί από την ήδη εκ γενετής υπάρχουσα σπονδυλική στένωση. Η ελαττωματική στατική και δυναμική της σπονδυλικής στήλης παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των δυσκολιών.

=

Μειωμένος χώρος για τα νεύρα και τα αιμοφόρα αγγεία
+ μηχανική καταπίεση των νευρικών ριζών
+ μακροχρόνιες φλεγμονώδεις μεταβολές
+ διαταραγμένη ροή αίματος
- αρτηριακή (οξυγονωμένη) ροή αίματος
και φλεβική (φλεβική, αποξυγονωμένη με μεταβολικά απόβλητα) ροή αίματος

Η στένωση του σπονδυλικού σωλήνα μπορεί να εντοπίζεται σε οποιοδήποτε τμήμα της σπονδυλικής στήλης. Ωστόσο, συνηθέστερα εντοπίζεται στην οσφυϊκή ή στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Ομοίως, μπορεί να επηρεάσει πολλά τμήματα ταυτόχρονα.

Αναφέρεται επίσης αναλόγως.

Οσφυϊκή σπονδυλική στένωση - LSS. Στην περίπτωση αυτή, εμφανίζεται κυρίως στο επίπεδο L4-L5 και L3-L4 (90% όλων των περιπτώσεων).
Είναι πιο συχνή μετά την ηλικία των 60 ετών.

Το ελάχιστο μέγεθος του καναλιού στην αυχενική περιοχή είναι 11 χιλιοστά.
Σχετική στένωση κάτω από 12 χιλιοστά και απόλυτη στένωση κάτω από 10 χιλιοστά.
Το ύψος του ριζικού σωλήνα είναι περίπου 20-23 χιλιοστά.
Το εμβαδόν είναι περίπου 40-160 χιλιοστά2.
Η νευρική ρίζα γεμίζει περίπου το 30% του ανοίγματος.

Στένωση της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, δηλαδή στένωση στο αυχενικό τμήμα. Σε αυτόν τον τύπο υπάρχει επίσης ο κίνδυνος της λεγόμενης αυχενικής μυελοπάθειας.

Πρόκειται για βλάβη του νωτιαίου μυελού στο αυχενικό τμήμα της σπονδυλικής στήλης. Προκαλείται από συμπίεση νεύρων και αιμοφόρων αγγείων και ανεπαρκή αιμάτωση.

Ως αποτέλεσμα, εμφανίζονται συμπτώματα όπως εξασθενημένες κινητικές δεξιότητες (κινητικότητα) και μειωμένη ευαισθησία των άνω άκρων. Σε μεταγενέστερα στάδια, ακολουθεί μυϊκή ατροφία και πάρεση - παράλυση του άκρου. Στο σοβαρότερο στάδιο, εμφανίζονται και άλλα σοβαρά νευρολογικά προβλήματα.

Για παράδειγμα, το μέγεθος του αυχενικού σωλήνα μπορεί να κυμαίνεται από 18 χιλιοστά σταδιακά σε 15-12,5 χιλιοστά.
Η ελάχιστη διάμετρος του αυχενικού σωλήνα είναι 11 χιλιοστά.

Παρά τις προσδοκίες, ο πόνος δεν συγκαταλέγεται στα αρχικά συμπτώματα. Εμφανίζεται μεν, αλλά δεν είναι τόσο καθοριστικός για τη διάγνωση.

Οσφυϊκή σπονδυλική στένωση

1. Η νευρογενής χωλότητα είναι η πρώτη που εμφανίζεται.

Έχει αναφερθεί ότι το σύμπτωμα αυτό υπάρχει κατά μέσο όρο στο 62% των ατόμων που πάσχουν από στένωση.

Εκτός από τη νευρογενή χωλότητα, υπάρχει και η αγγειακή χωλότητα, η οποία προκαλείται από αγγειακή νόσο και ανεπαρκή παροχή αίματος.

Το σύμπτωμα αυτό είναι χαρακτηριστικό της συμμετοχής της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Πρόκειται για μια κατάσταση που εκδηλώνεται ως εξής.

Μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα όρθιας βάδισης, εμφανίζεται πόνος, μυρμήγκιασμα ή άλλες δυσάρεστες αισθήσεις - παραισθησία, αδυναμία στα κάτω άκρα. Μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με χωλότητα, από την οποία προέρχεται και η ονομασία.

Αυτές οι δυσάρεστες αισθήσεις κάνουν το άτομο να σταματήσει και να ξεκουραστεί. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα (λίγα λεπτά), είναι σε θέση να περπατήσει ξανά. Εναλλακτικά, μπορεί να υπάρχουν δυσάρεστες αισθήσεις στους μηρούς, τις γάμπες ή τα πόδια και τα πέλματα. Ο κίνδυνος της εξασθένησης των κάτω άκρων είναι η πτώση και το ατύχημα.

Το περπάτημα σε κατηφόρα είναι επίσης δυσάρεστο και προβληματικό.

Από την άλλη πλευρά, η μείωση των δυσκολιών είναι χαρακτηριστική στη θέση πρηνισμού. Το ίδιο ισχύει και στην ξαπλωμένη ή καθιστή θέση.

Στα άτομα αυτά μπορεί να παρατηρηθεί μια χαρακτηριστική στάση του σώματος:

• σε ύπτια θέση με ελαφρά κάμψη στα γόνατα
• η στήριξη σε ένα καλάθι αγορών για την ανακούφιση από τη δυσφορία είναι επίσης ένα παράδειγμα

Ο λόγος για την επιδείνωση ή την ανακούφιση είναι οι χωρικές αλλαγές στη στάση του σώματος.
Όταν η σπονδυλική στήλη είναι οπισθοσκελισμένη, δηλαδή όταν σκύβουμε, υπάρχει περαιτέρω στένωση.
Αντίθετα, όταν σκύβουμε, υπάρχει μερική απελευθέρωση της καταπίεσης.

Πίνακας που δείχνει τη διαφορά μεταξύ νευρογενούς και αγγειακής χωλότητας

2. Τα συμπτώματα αυτά συνοδεύονται και από άλλα παράπονα όπως:

• Χρόνιος πόνος που μπορεί να υποτροπιάσει
• πόνος στο κάτω μέρος της πλάτης - αναφέρεται ως οσφυαλγία
• δυσκαμψία των κάτω άκρων
• αδυναμία των κάτω άκρων
• τα προβλήματα μπορεί να είναι σε κατάσταση ηρεμίας αλλά συνήθως επιδεινώνονται όταν περπατάτε και στέκεστε όρθιοι
• ριζιτικά συμπτώματα - δηλαδή σημάδια ερεθισμού της ρίζας
• μερικές φορές συμπτώματα του σφιγκτήρα και δυσκολία στην ούρηση (δυσκολία στην ούρηση ενώ στέκεστε όρθιοι)
• στυτική δυσλειτουργία, σπανιότερα ανεπιθύμητες στύσεις κατά τη βάδιση - σοβαρή βλάβη κεντρικού τύπου
• Διαταραχές των αντανακλαστικών
• Μειωμένη ευαισθησία του δέρματος
• χρόνιο σύνδρομο ιππουρίδας - βλάβη σε πολλαπλές ρίζες
  • παρατεταμένος πόνος με παραισθησίες
  • αδυναμία των κάτω άκρων
  • πάρεση - μυϊκή παράλυση ποικίλου βαθμού
  • διαταραχές του σφιγκτήρα και της στύσης

Μια κατάσταση που ονομάζεται σύνδρομο ιππουρίδας μπορεί επίσης να είναι μια σοβαρή συνέπεια της στένωσης.

Στένωση της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης

Αυτός ο τύπος περιλαμβάνει βλάβη στο επίπεδο της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Ο κίνδυνος είναι η συμπίεση του νωτιαίου μυελού, η οποία μπορεί να ακολουθηθεί από μια σειρά νευρολογικών δυσκολιών. Η σοβαρότητα εξαρτάται από το σημείο και την έκταση της βλάβης.

Συμπτώματα όπως:

• αδυναμία των άκρων
• κινητικές διαταραχές
• πάρεση (μερική παράλυση) ή πλεγία (πλήρης παράλυση) του άνω άκρου
• Μυρμήγκιασμα και άλλα ενοχλήματα
• αισθητηριακές διαταραχές
• μυελοπάθεια, βλάβη του νωτιαίου μυελού
• παράλυση του σώματος κάτω από το σημείο της καταπίεσης - σε πλήρη στένωση
• Προβλήματα αναπνοής

Στένωση της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης

Εμφανίζεται λιγότερο συχνά σε αυτό το τμήμα.

Αυτό οφείλεται στην υψηλότερη σταθερότητα της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και στον περιορισμό της κινητικότητας. Αυτό οφείλεται επίσης στα πλευρά και τον θώρακα. Ομοίως, άλλες εκφυλιστικές διεργασίες σε αυτό το τμήμα έχουν χαμηλότερη συχνότητα.

Εναλλακτικά, ο πόνος που ακτινοβολεί στο θώρακα, την κοιλιά ή άλλες δυσάρεστες αισθήσεις σχετίζονται με παραισθησίες (μυρμήγκιασμα) ή άλλες δυσάρεστες αισθήσεις. Αλλά και διαταραχές στην κένωση της ουροδόχου κύστης και των κοπράνων ή στις σεξουαλικές λειτουργίες.

Σε περίπτωση σοβαρής βλάβης, μπορεί να εμφανιστεί παράλυση κάτω από την εν λόγω περιοχή.

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό, την κλινική εικόνα, το ερωτηματολόγιο και την ταξινόμηση της διαταραχής. Η νευρολογική εξέταση είναι σημαντική. Ο ειδικός θα εξετάσει τη σπονδυλική στήλη, τη στάση του σώματος, τη βάδιση, τα αντανακλαστικά πριν αποκαλύψει τον ερεθισμό της ρίζας - ριζοπάθεια.

Η απεικόνιση έχει επίσης τη θέση της:

• X-RAY
• ΑΞΟΝΙΚΉ ΤΟΜΟΓΡΑΦΊΑ
• Μαγνητική τομογραφία - μαγνητική τομογραφία
• ΗΜΓ - ηλεκτρομυογράφημα
• PMG - περιμυελογραφία με σκιαγραφικό

Η διαφορική διάγνωση είναι σημαντική για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών των δυσκολιών. Παραδείγματα είναι το ψευδοραχιαίο σύνδρομο, η οσφυαλγία, η ισχιαλγία, η δισκοκήλη, η χωλότητα αγγειακού τύπου, η ψυχολογική διαταραχή, η αρθροπάθεια σε άλλα σημεία (ισχία - κοξαρθροπάθεια, γόνατα - γοναρθροπάθεια), η πολυνευροπάθεια, ο όγκος και άλλα.

Διαβάστε επίσης:
Γονατάρθρωση
Κοξάρθρωση

Η πορεία της νόσου είναι κρυφή μέχρι την ηλικία των 50 ετών περίπου λόγω της μακροχρόνιας εκφυλιστικής διαδικασίας. Δυσκολίες μπορεί να εμφανιστούν και σε νεότερα άτομα.

Οι αλλαγές που προκαλούνται από τη γήρανση αρχίζουν ήδη από την ηλικία των 20-30 ετών, παρόμοια με την οστεοχόνδρωση ή τη σπονδύλωση.

Το πώς εκδηλώνεται μια ασθένεια αυτού του τύπου εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Αυτοί είναι ο γενικός χαρακτήρας, ο βαθμός ανάπτυξης, η έκταση, η θέση της στένωσης και άλλοι παράγοντες κινδύνου. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχει ήδη μια συγγενής στένωση που δεν είχε εντοπιστεί μέχρι τότε.

Μπορεί να υπάρχει πόνος, μυρμήγκιασμα ή αίσθηση μυρμηγκιάσματος και άλλα ενοχλήματα στην περιοχή της σπονδυλικής στήλης που ακτινοβολούν στα άκρα. Οι νευρογενείς χωλικές κρίσεις (που αναφέρονται στα συμπτώματα) είναι χαρακτηριστικές του οσφυϊκού τύπου.

Ο πόνος σε αυτή την περίπτωση μπορεί να μην είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Ωστόσο, η χωλότητα και η ανάγκη να σταματήσει το περπάτημα είναι ήδη.

Κατά την ανάπαυση, η δυσκολία θα υποχωρήσει. Ανακούφιση μπορεί επίσης να επιτευχθεί με το κάθισμα, το ξάπλωμα ή το σκύψιμο.

Ο πόνος μπορεί να είναι ήπιος στην αρχή, αλλά επιδεινώνεται καθώς η στένωση εξελίσσεται. Μπορεί στη συνέχεια να γίνει μια δυσάρεστη αίσθηση καψίματος που εξαπλώνεται στο άνω άκρο, στο στήθος ή στο κάτω άκρο.

Η ριζοπάθεια αναφέρεται στην καταπίεση ενός νεύρου, εάν υπάρχει συνακόλουθη εξασθένιση της αίσθησης ή εξασθένιση των μυών στο δερμάτιο. Το δερμάτιο είναι η περιοχή νεύρωσης του κατεστραμμένου νεύρου.

Μια σοβαρή κατάσταση, σε οποιοδήποτε τμήμα της σπονδυλικής στήλης, είναι η απόλυτη στένωση του νωτιαίου μυελού ή του νεύρου. Στην περίπτωση αυτή, παρατηρείται ραγδαία επιδείνωση της υγείας και συνδυασμός σοβαρών νευρολογικών προβλημάτων, που κυμαίνονται από την απώλεια της αίσθησης έως την παράλυση του τμήματος του σώματος που βρίσκεται κάτω από τη βλάβη.

Η πορεία της νόσου είναι ατομική και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες.
Η εξέλιξη των δυσκολιών δεν μπορεί να προβλεφθεί.
Δεν αποκλείεται η βελτίωση, αλλά ούτε και η επιδείνωση της κατάστασης.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, η νόσος μπορεί να οδηγήσει σε αναπηρία.