Η άνοια μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και σε νεαρή ηλικία. Γνωρίστε τα πρώτα σημάδια και τις διαφορές

Η άνοια είναι μια ασθένεια, αλλά είναι επίσης ένα σύμπτωμα μιας ασθένειας.
Οι άνθρωποι συχνά την αποδίδουν λανθασμένα στους ηλικιωμένους, αλλά μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, ακόμη και σε νεαρή ηλικία.

Ποιες ασθένειες προκαλούν άνοια;

Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η μείωση των προηγουμένως αποκτηθέντων διανοητικών ικανοτήτων.

Η ονομασία προέρχεται από το λατινικό "de mentio", που μεταφράζεται ως αναχώρηση του πνεύματος/διανοίας.

Τον 18ο αιώνα, όλες οι διανοητικές διαταραχές αναφέρονταν με αυτόν τον όρο.

Προσβάλλει κυρίως ηλικιωμένους ανθρώπους - άνοια γήρατος.
Ωστόσο, διάφορες ασθένειες μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη άνοιας ακόμη και σε νεαρή ηλικία.

Πώς εκδηλώνεται η άνοια;

Η μνήμη είναι συνήθως η πρώτη που επηρεάζεται.
Είναι η συλλογιστική ικανότητα με την οποία διατηρούμε και ανακτούμε πληροφορίες που έχουμε ήδη μάθει.
Οι διαταραχές είναι εμφανείς τόσο στο επίπεδο της βραχυπρόθεσμης όσο και της μακροπρόθεσμης μνήμης.

Η λογική σκέψη, η οποία κανονικά μας παρέχει μια αντανάκλαση της πραγματικότητας και των συνδέσεων μεταξύ των φαινομένων, χάνεται.
Ο δείκτης νοημοσύνης ως μετρήσιμο επίπεδο διανοητικής ικανότητας μειώνεται.

Οφείλουμε τη γενική μας προοπτική στον πλήρη προσανατολισμό.
Τα άτομα με άνοια υποφέρουν από αποπροσανατολισμό.
Μπορεί να αποπροσανατολίζονται από το πρόσωπο. Δεν αναγνωρίζουν τους άμεσους συγγενείς και γνωστούς. Ακόμη χειρότερα, μερικές φορές δεν γνωρίζουν ποιοι είναι.
Τείνουν επίσης να αποπροσανατολίζονται από τον τόπο και τον χρόνο.

Η ικανότητα μάθησης, δηλαδή η ικανότητα μνήμης, είναι επίσης βαθύτατα μειωμένη.
Είναι προβληματικό για ένα άτομο με άνοια να επαναλάβει ό,τι έχει ειπωθεί προηγουμένως σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Μερικές φορές μιλάμε για ημέρες, σε πιο σοβαρές περιπτώσεις για λεπτά.
Αυτό οφείλεται επίσης στην ταυτόχρονη μείωση της διάρκειας της προσοχής, στη γενική βραδύτητα, στον βραδυψυχισμό, στην ανακρίβεια.

Η εξασθένιση της ορθής κρίσης επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη συναισθηματικότητα και τη συμπεριφορά.
Παρατηρείται μια γενική πτώση της προσωπικότητας του ατόμου στο σύνολό της.
Γίνεται περισσότερο ψυχολογικά ασταθής και άκριτος.

Αυξάνεται η επιθετικότητα, ξεσπάσματα συναισθηματικότητας, συχνές διαταραχές της διάθεσης, διαταραχές του ύπνου. Μπορεί να συνοδεύεται από παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις.

Στάδια της άνοιας (MMSE - mini mental state examination)

1. Ήπια άνοια - Χαρακτηρίζεται από ήπια μόνο απώλεια μνήμης, με αποτέλεσμα αλλαγές σε προηγούμενες συνήθειες και ελάχιστες αλλαγές στη συμπεριφορά. Αυξημένη λήθη και παροδικός προσανατολισμός. Αποδίδουν λιγότερο καλά στην εργασία και στις καθημερινές δραστηριότητες και δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν. Τα παραπάνω προβλήματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα. Δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι κάτι τους συμβαίνει. Ως εκ τούτου, συχνά υποκύπτουν σε άγχος και κατάθλιψη.
2. Ενδιάμεση άνοια - Γνωστική διαταραχή, σημαντική διαταραχή του προσανατολισμού (αδυναμία επιστροφής στο σπίτι). Ξεχνούν βασικές πληροφορίες για τον εαυτό τους, ακόμη και οι συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες γίνονται πρόβλημα γι' αυτούς. Οι κοινωνικές επαφές είναι περιορισμένες. Χρειάζονται βοήθεια από άλλους.
3. Σοβαρή άνοια - Σοβαρή γνωστική εξασθένιση, ο ασθενής είναι ανίκανος να κάνει κρίσεις και χρειάζεται συνεχή, ειδική φροντίδα. Παύουν να αντιλαμβάνονται το περιβάλλον τους, οι ψευδαισθήσεις και οι παραισθήσεις είναι συχνές, με διαταραχές της συμπεριφοράς, και η επιθετικότητα του ασθενούς αυξάνεται. Χάνουν σταδιακά τις κινητικές λειτουργίες, και τα ούρα και τα κόπρανα διαρρέουν.

Τι προκαλεί άνοια σε νεαρή ηλικία;

Η αιτιολογία βασίζεται στη βλάβη του εγκεφάλου και των εγκεφαλικών αγγείων που προκαλείται από την πρωτοπαθή νόσο. Ωστόσο, σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις έχει αποδειχθεί και δευτεροπαθής κληρονομικότητα.

Οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε την άνοια ως ένα ηλικιωμένο άτομο που ξεχνάει πράγματα καθώς μεγαλώνει. Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό αλήθεια. Όμως η νεαρή ηλικία δεν εγγυάται ότι θα γλιτώσουμε από αυτή την ύπουλη ασθένεια.

Η άνοια ή τα αίτιά της χωρίζονται σε βασικές κατηγορίες σύμφωνα με τη Διεθνή Ταξινόμηση των Ασθενειών (ICD 10).

Από αυτές, οι δύο πρώτες κατηγορίες αφορούν τους ηλικιωμένους. Οι δύο δεύτερες περιγράφουν καταστάσεις ή ασθένειες που προκαλούν στη συνέχεια σύνδρομο άνοιας που επηρεάζει όλες τις ηλικίες.

Η νόσος του Alzheimer (morbus Alzheimer) είναι μια σοβαρή ασθένεια του εγκεφάλου για την οποία δεν υπάρχει ακόμη και σήμερα αιτιολογική θεραπεία.

Η θεραπεία είναι κατά κύριο λόγο συμπτωματική - αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.

Η ακριβής αιτία του μ. Αλτσχάιμερ δεν είναι απολύτως σαφής. Ωστόσο, έχουν βρεθεί ορισμένες συνδέσεις με την κληρονομικότητα.

Επικρατεί διαταραχή της μνήμης, αρχικά βραχυπρόθεσμη. Πρόκειται για πρόβλημα με τη μνήμη νεοαποκτηθεισών πληροφοριών.

Σε μεταγενέστερα στάδια, επηρεάζεται επίσης η μακροπρόθεσμη μνήμη.

Υπάρχουν επίσης διαταραχές μάθησης και προσανατολισμού.

Η διαταραχή της ομιλίας είναι συχνή.

Ο ασθενής θέλει να πει κάτι, αλλά δεν μπορεί να βρει τις κατάλληλες λέξεις, παρόλο που καταλαβαίνει. Αργότερα, δεν καταλαβαίνει πλέον τις ερωτήσεις, οπότε δεν μπορεί να απαντήσει.

Αγγειακή άνοια

Η αγγειακή άνοια εμφανίζεται ως αποτέλεσμα διαταραχής των αιμοφόρων αγγείων στον εγκέφαλο.

Τα άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία για σακχαρώδη διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση ή αθηροσκλήρωση των αγγείων του εγκεφάλου διατρέχουν κίνδυνο.

Πρόκειται για ασθένειες που έχουν ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση και την επακόλουθη βλάβη ή τη ρήξη του τοιχώματος των αιμοφόρων αγγείων.

Σε μη θεραπευμένους ασθενείς, βέβαια, ο κίνδυνος που σχετίζεται με τις υποκείμενες νόσους αυξάνεται και υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα εγκεφαλικού επεισοδίου (αποπληξία, ictus).

Με κάθε εγκεφαλικό έμφραγμα αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης άνοιας.

Άνοια σε άλλες ασθένειες

Η άνοια σε άλλα νοσήματα είναι μια άνοια που προκύπτει σε διαφορετική βάση από το μ. Alzheimer και δεν είναι αγγειακή άνοια.

Δεν προσβάλλει μόνο τους ηλικιωμένους. Μπορεί να εμφανιστεί στη μέση ηλικία σε άτομα που πάσχουν από διάφορες ασθένειες.

• Πρόκειται, για παράδειγμα, για μια ασθένεια όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας. Πρόκειται για μια φλεγμονώδη, ανοσοδιαμεσολαβούμενη απομυελινωτική και αξονική νόσο του κεντρικού νευρικού συστήματος που προσβάλλει άτομα ήδη από την ηλικία των 30 ετών περίπου. Η έναρξη της νόσου σε μικρότερη ηλικία και μετά την ηλικία των 50 ετών είναι λιγότερο πιθανή.
  Η πρόγνωση της νόσου είναι δυσμενής.
  Τελικά, εκδηλώνεται, μεταξύ άλλων, με διάφορους βαθμούς άνοιας.
• Μια άλλη τέτοια ασθένεια είναι η νόσος του Πάρκινσον.
  Η αιτία δεν είναι ακόμη γνωστή, αλλά κατατάσσεται στις εκφυλιστικές ασθένειες με σταδιακό θάνατο των νευρώνων.
  Εμφανίζεται κυρίως γύρω στην ηλικία των 55 ετών.
  Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία.
  Η διαταραχή της μνήμης είναι ένα από τα ψυχολογικά συμπτώματα της νόσου αυτής.
• Λιγότερο γνωστή είναι η νόσος του Huntington.
  Πρόκειται για μια όχι πολύ συχνή κληρονομική νόσο του κεντρικού νευρικού συστήματος.
  Αρχίζει να εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των 35 έως 50 ετών.
  Τα συμπτώματα εξελίσσονται τα επόμενα 10 έως 20 χρόνια.
  Στα αρχικά στάδια είναι απλώς αλλαγές στη διάθεση, αλλαγές στη συμπεριφορά, κατάθλιψη, επιβραδυνόμενη σκέψη, μειωμένη ικανότητα κατανόησης και μάθησης, που εξελίσσεται σε άνοια.
  Η μειωμένη κινητική λειτουργία προκαλεί ακούσιες, επιταχυνόμενες έως ασυντόνιστες κινήσεις που συνοδεύονται από συσπάσεις των μυών του προσώπου (γκριμάτσες).
• Creutzfeldtova-Jakobova choroba je sporadické neurodegenerativní onemocnění mozku.
  Poprvé bylo popsáno v roce 1920 německým neuropatologem H. G. Creutzfeldtem. O něco dříve ji rozpoznal německý neurolog A. M. Jakob.
  Přenos je dědičný z matky na dítě s 50% pravděpodobností. Sporadická forma je zapříčiněna samovolnými změnami v mozkové tkáni, infekční forma se přenáší z nemocného zvířete požitím infikovaného masa (BSE). Případně je možný i iatrogenní přenos například při transplantaci.
  Průběh je charakteristický poruchami paměti (zastřená mysl), porucha koordinace s následnými častými pády, závratě, halucinace, záchvaty strachu.
  Onemocnění progreduje až do těžkého stavu demence. Nemocný je postupně zcela nehybný – upoutaný na lůžko s úplným vymizením osobnosti.
• Nieman-Pickovu chorobu řadíme mezi onemocnění metabolická. Konkrétně se jedná o poruchu metabolismu tuků.
  Ty se ukládají převážně v játrech, slezině a kostní dřeni.
  Rozděluje se na tři základní typy. Typ A postihuje již novorozence.
  Potíže se začínají objevovat již v prvních týdnech života a končí smrtí kolem 1. až 3. roku.
  Projevuje se neprospíváním novorozence, zvracením, průjmy, svalovou slabostí až úplnou psychomotorickou poruchou.
  Typ B může vzniknout v dětském věku i v dospělosti. U tohoto typu však intelekt nebývá postižen.
  Typ C postihuje různé věkové skupiny od narození až do dospělosti. Projevy jsou jak motorické, tak i na psychické úrovni s prohlubující se mentální retardací.
  Léčba neexistuje, existují jen pokusy o transplantaci kostní dře
• Onemocnění vyskytující se i u mladých lidí způsobující postupné poruchy i kognitivních funkcí je epilepsie.
  Každému z nás se může stát, že dostane během života epileptický záchvat buď po úrazu hlavy, nebo nadměrným požitím alkoholických nápojů. To ovšem neznamená, že je epileptik a rozvine se u něj předčasná demence.
  Epilepsii jako onemocnění diagnostikuje výhradně lékař na základě anamnesticky potvrzených opakovaných záchvatů a dalších vyšetření, například elektroencefalografie (EEG) s přítomností patologických elektrických vzruchů v mozku a následně vyšetření potřebných k odhalení její příčiny.
  U pacientů s dlouholetou epilepsií se postupně může začít projevovat předčasná demence.
  Málokdy však dochází k úplné degradaci osobnosti.

Αυτό δεν προκαλείται μόνο από τις ασθένειες που αναφέρθηκαν παραπάνω, τις οποίες δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ούτε η σύγχρονη ιατρική. Μερικές φορές φταίει το ίδιο το άτομο.

• Οι πιο συνηθισμένες αιτίες άνοιας που δεν σχετίζεται με ασθένειες στη χώρα μας είναι ο αλκοολισμός ή η υπερβολική χρήση διαφόρων ναρκωτικών.
  Οι ουσίες αυτές αφήνουν τα σημάδια τους και στον εγκέφαλο και όχι μόνο στο συκώτι, όπως πολλοί νομίζουν. Η τακτική χρήση τους οδηγεί σε ατροφία του εγκεφάλου με επακόλουθη ανάπτυξη άνοιας.

Η ψευδοάνοια δεν είναι μια πραγματική μείωση των νοητικών ικανοτήτων, αλλά μια παροδική κατάσταση με μείωση των νοητικών ικανοτήτων.
Εμφανίζεται ως μετατραυματική αντίδραση (μετά από μια στρεσογόνο, τραυματική εμπειρία) και εξαφανίζεται όταν απομακρυνθεί ο παράγοντας αυτός.
Η ψευδοάνοια χαρακτηρίζεται από απώλεια των πιο στοιχειωδών ικανοτήτων, ενώ οι πιο σύνθετες διατηρούνται.
Οι παράλογες απαντήσεις (είμαι 200 ετών) ή μια φανταστική αντιστροφή στην οδήγηση (γράφω με την αντίθετη άκρη του στυλό) βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, όπως για παράδειγμα στην παροδική ζοφερή κατάσταση του συνδρόμου Ganzers.
Στην περίπτωση της ψευδοάνοιας δεν πρόκειται για προσομοίωση.
Αυτή η παροδική κατάσταση δεν γίνεται αντιληπτή από τον πάσχοντα.

Διάγνωση και θεραπεία

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία λόγω της ποικιλίας των αιτιών για την ανάπτυξη της άνοιας.

Κάθε άτομο που αρχίζει να εμφανίζει τα συμπτώματα που περιγράφονται στο ήπιο στάδιο θα πρέπει να εξετάζεται πλήρως από γιατρό. Οι ασθένειες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την κατάσταση εξαλείφονται σταδιακά.

Οι περισσότερες ασθένειες μπορούν να αποκλειστούν ή να επιβεβαιωθούν με μεθόδους μορφολογικής εξέτασης, δηλαδή με υπολογιστική τομογραφία (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI), όπου ο γιατρός μπορεί να αξιολογήσει τις αλλαγές στον εγκεφαλικό ιστό.

Αυτό αφορά κυρίως την ατροφία του εγκεφάλου - μια συρρίκνωση του όγκου του εγκεφαλικού ιστού.

Δεν μπορεί να θεραπευτεί, αλλά η εξέλιξή της μπορεί να επιβραδυνθεί, κυρίως με φάρμακα που βελτιώνουν τον μεταβολισμό και τη ροή του αίματος μέσω του εγκεφαλικού ιστού.
Τα αντιοξειδωτικά και οι βιταμίνες είναι επίσης χρήσιμα για την επιβράδυνση των εκφυλιστικών αλλαγών.
Στις γενετικές ασθένειες, γίνεται εξέταση DNA.
Εάν όλες οι εξετάσεις είναι αρνητικές, θα πρέπει να αρχίσει κανείς να σκέφτεται την ψυχιατρική αντιμετώπιση της πάθησης.
Η θεραπεία είναι κυρίως συμπτωματική σε σχέση με το κυρίαρχο πρόβλημα.