Το νάτριο και οι επιπτώσεις του στην υγεία. Γνωρίζατε ότι βρίσκεται επίσης στα φάρμακα;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πόσο αλάτι καταναλώνετε κάθε μέρα; Μπορεί να εκπλαγείτε δυσάρεστα.

Τι επίδραση έχει το νάτριο στον οργανισμό μας, ποια ποσότητα είναι ασφαλής και πότε απειλεί την υγεία μας;

Τι γνωρίζουμε για το νάτριο;

Το νάτριο είναι το τέταρτο πιο άφθονο στοιχείο στη Γη. Αποτελεί περίπου το 2,6% του φλοιού της Γης. Είναι επίσης μέρος του σύμπαντος, όπως ο Ήλιος και τα αστέρια.

Ανακαλύπτης του νατρίου είναι ο Άγγλος χημικός Sir Humphry Davy, ο οποίος το 1807 απομόνωσε για πρώτη φορά καθαρό νάτριο από την ένωση υδροξείδιο του νατρίου με ηλεκτρόλυση.

Η ονομασία νάτριο προέρχεται από την αγγλική λέξη soda και τη λατινική λέξη sodanum.

Η χημική ονομασία sodium Na προέρχεται από τη λατινική ονομασία natrium και σχηματίστηκε από την ελληνική λέξη nitron. Η ένωση του νατρίου sodanum χρησιμοποιούνταν κατά τον Μεσαίωνα ως φάρμακο για τους πονοκεφάλους.

Ορισμένες ενώσεις νατρίου χρησιμοποιήθηκαν ήδη από την εποχή των αρχαίων Αιγυπτίων, των Ρωμαίων και των Ελλήνων. Χρησιμοποιούσαν το ανθρακικό νάτριο σε συνδυασμό με το ανθρακικό κάλιο ως απορρυπαντικό.

Μέχρι τον 18ο αιώνα, οι άνθρωποι δεν γνώριζαν τη διαφορά μεταξύ νατρίου και καλίου.

Το νάτριο ανήκει στην ομάδα των αλκαλικών μετάλλων. Κατατάσσεται πρώτο σε αφθονία σε αυτή την ομάδα χημικών στοιχείων. Η ονομασία αλκαλικά μέταλλα βασίζεται στο γεγονός ότι τα στοιχεία αυτά αντιδρούν με το νερό σχηματίζοντας αλκάλια, δηλαδή βάσεις.

Εκτός από το νάτριο, στα αλκαλικά μέταλλα περιλαμβάνονται το λίθιο, το κάλιο, το ρουβίδιο, το καίσιο και το φρανσβέστιο.

Τα αλκαλικά μέταλλα είναι στοιχεία της ομάδας 1Α του περιοδικού πίνακα των χημικών στοιχείων (κάθετες μπάρες).
Το νάτριο (Na) κατατάσσεται στην περίοδο 3 (οριζόντιες μπάρες).

Το νάτριο, όπως και όλα τα άλλα αλκαλικά μέταλλα, είναι ιδιαίτερα αντιδραστικό. Λόγω της μεγάλης αντιδραστικότητάς του (π.χ. με το νερό ή το οξυγόνο), δεν απαντάται επομένως στη φύση στη στοιχειώδη (δηλαδή ελεύθερη) μορφή του, αλλά πάντα ως ένωση. Μιλάμε για ενώσεις του νατρίου.

Όσον αφορά τη φύση και τις ιδιότητές του, το νάτριο είναι ένα γυαλιστερό μέταλλο, ασημί χρώματος.
Το χρώμα του αλλάζει σε γκρι όταν εκτίθεται στον αέρα.
Είναι μαλακό, οπότε μπορεί να κοπεί, π.χ. με ένα μαχαίρι.
Έχει μικρότερη πυκνότητα από το νερό και γι' αυτό επιπλέει στην επιφάνεια.

Επειδή το νάτριο είναι μέταλλο, έχει καλή αγωγιμότητα. Μεταφέρει τον ηλεκτρισμό και τη θερμότητα.

Όταν θερμαίνεται στον αέρα, αναφλέγεται και καίγεται με χαρακτηριστική κίτρινη φλόγα.

Πίνακας με βασικές πληροφορίες για το νάτριο

Συνηθέστερες ενώσεις νατρίου

Το νάτριο είναι ένα από τα πιο άφθονα στοιχεία στη Γη. Βρίσκεται στα επιφανειακά στρώματα του φλοιού της Γης. Λόγω της ικανότητάς του να διαλύεται εύκολα, αποτελεί επίσης συστατικό του νερού, είτε μιλάμε για θαλασσινό νερό είτε για υπόγειο μεταλλικό νερό.

Όταν το νερό με νάτριο ήρθε σε επαφή με τα πετρώματα στην επιφάνεια της Γης, το νάτριο έγινε επίσης μέρος τους. Με αυτόν τον τρόπο σχηματίζονται τα ορυκτά.

Πιθανώς η πιο γνωστή και πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη ένωση νατρίου είναι το χλωριούχο νάτριο, με χημικό τύπο NaCl.

Εμφανίζεται στη φύση ως ορυκτό χαλίτης. Αποθέσεις αυτού του ορυκτού εμφανίζονται σε αποξηραμένες λίμνες και θάλασσες. Το χλωριούχο νάτριο αποτελεί μέρος της καθημερινής μας διατροφής και είναι γνωστό ως επιτραπέζιο αλάτι.

Αναφέρουμε επίσης άλλες ενώσεις που μπορεί να σχηματίσει το νάτριο και οι οποίες έχουν χρήσεις στην καθημερινή μας ζωή.

• Na2CO3 - ανθρακικό νάτριο ή σόδα
• NaHCO3 - διττανθρακικό νάτριο ή μαγειρική σόδα
• NaOH - υδροξείδιο του νατρίου ή καυστική σόδα
• NaNO3 - νιτρικό νάτριο ή ασβέστης τσίλι
• Na3AlF6 - εξαφθοροαλουμινικό νάτριο ή κρυόλιθος
• Na2SO4 - θειικό νάτριο
• Na2B4O7. 10H2O - τετραβορικό νάτριο ή βόρακας

Το νάτριο είναι επίσης βασικό συστατικό των φυτικών και ζωικών κυττάρων.

Πώς παράγεται το νάτριο και πού χρησιμοποιείται;

Για εμπορική χρήση, το νάτριο λαμβάνεται σήμερα με τη φυσικοχημική διαδικασία της ηλεκτρόλυσης του λιωμένου χλωριούχου νατρίου.

Η αρχική ένωση είναι ένα λιωμένο μείγμα χλωριούχου ασβεστίου και χλωριούχου νατρίου. Κατά την ηλεκτρόλυση παράγεται ασβέστιο, το οποίο, λόγω της υψηλότερης θερμοκρασίας τήξης του (σε σύγκριση με το νάτριο), στερεοποιείται και διαχωρίζεται από το νάτριο.

Τα κράματα νατρίου χρησιμοποιούνται στις βιομηχανίες τροφίμων, χαρτιού και γυαλιού, στην παρασκευή σαπουνιών και στη χημική, κλωστοϋφαντουργική και, τέλος, φαρμακευτική βιομηχανία.

Η σημασία της βιολογικής λειτουργίας του νατρίου

Από βιολογική άποψη, το νάτριο είναι μια απαραίτητη ουσία. Είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία του οργανισμού και επιτελεί διάφορες ζωτικές λειτουργίες.

Είναι το κύριο κατιόν που περιέχεται στο εξωκυττάριο υγρό (υγρό εκτός των κυττάρων, π.χ. πλάσμα αίματος). Τα περισσότερα αποθέματα νατρίου του σώματος βρίσκονται στο εξωκυττάριο υγρό. Αποτελεί επίσης συστατικό των κυττάρων του σώματος.

Το φυσιολογικό επίπεδο νατρίου στο αίμα κυμαίνεται περίπου μεταξύ 135 mmol/l και 145 mmol/l. Εάν η ποσότητα νατρίου μειωθεί ή αυξηθεί από τη φυσιολογική της συγκέντρωση, εμφανίζονται παθολογικές καταστάσεις.

Μιλάμε για τις ακόλουθες περιπτώσεις:

• υπονατριαιμία - μειωμένο επίπεδο νατρίου στο αίμα κάτω από 135 mmol/l
• υπερνατριαιμία - αυξημένο επίπεδο νατρίου στο αίμα πάνω από 145 mmol/l

Η φυσιολογική απαίτηση σε νάτριο στους ενήλικες κυμαίνεται μεταξύ 165 και 230 mg ημερησίως.

Η απαίτηση αυτή καλύπτεται συνήθως πλήρως από μια ισορροπημένη ημερήσια διατροφή.

Η ποσότητα νατρίου που πρέπει να προσλαμβάνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας εξαρτάται επίσης από διάφορους παράγοντες, όπως το επίπεδο εφίδρωσης κατά τη διάρκεια της σωματικής δραστηριότητας, το περιβάλλον ή τις συνθήκες θερμοκρασίας (οι υψηλότερες θερμοκρασίες αυξάνουν την εφίδρωση και επομένως οι απαιτήσεις πρόσληψης νατρίου είναι υψηλότερες).

Η μέση περιεκτικότητα σε νάτριο ενός ενήλικου άνδρα είναι 92 g. Η μισή από αυτή την ποσότητα εντοπίζεται στο εξωκυττάριο υγρό, ενώ η υπόλοιπη στα κύτταρα και τα οστά.

Η σημερινή τάση είναι ότι η ποσότητα νατρίου που πραγματικά χρειάζεται ο οργανισμός ξεπερνάει αρκετές φορές την ποσότητα που πραγματικά χρειάζεται. Αυτό οφείλεται στην υπερβολική κατανάλωση αλατιού στη διατροφή.

Ένα άτομο θα πρέπει ιδανικά να λαμβάνει περίπου ¼ κουταλάκι του γλυκού αλάτι την ημέρα.

Γιατί το νάτριο είναι σημαντικό για εμάς;

Το νάτριο παίζει βασικό ρόλο στη διατήρηση της κυτταρικής ομοιόστασης (σταθερότητας), στη ρύθμιση της ισορροπίας των υγρών και της οξεοβασικής ισορροπίας (της αναλογίας των όξινων προς τα βασικά συστατικά). Επηρεάζοντας την ποσότητα των υγρών στο σώμα και τον σχετικό όγκο του αίματος, το νάτριο συμμετέχει στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Είναι επίσης σημαντικό για τη λειτουργία των μυών και των νεύρων και εμπλέκεται στη μεταφορά θρεπτικών ουσιών και άλλων ουσιών διαμέσου των κυτταρικών μεμβρανών.

Ποια τρόφιμα είναι πηγές νατρίου;

Η κύρια πηγή νατρίου στη διατροφή είναι το χλωριούχο νάτριο (κοινό επιτραπέζιο αλάτι). Αυτό χρησιμοποιείται καθημερινά στην παραγωγή και την επεξεργασία τροφίμων, στην προετοιμασία και τον αρωματισμό τροφίμων κ.λπ.

Η συνολική ποσότητα νατρίου που προσλαμβάνει ένα άτομο με τη διατροφή του είναι ένας συνδυασμός από:

• της μικρής ποσότητας νατρίου που υπάρχει φυσικά στα τρόφιμα
• μεγαλύτερη ποσότητα νατρίου που χρησιμοποιείται στην παρασκευή ή τον αρωματισμό των τροφίμων
• ακόμη μεγαλύτερη ποσότητα νατρίου που προστίθεται στα τρόφιμα κατά την παραγωγή και την επεξεργασία τους

Εκτός από τα παραπάνω, νάτριο υπάρχει και σε ορισμένα φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα ή παρεντερικά (με ένεση ή έγχυση). Η ποσότητα νατρίου στα φάρμακα συχνά δεν είναι αμελητέα και είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη.

Η περιεκτικότητα των τροφίμων σε νάτριο είναι εξαιρετικά μεταβλητή και εξαρτάται από την προέλευση του τροφίμου (π.χ. τα ζωικά τρόφιμα περιέχουν φυσικά περισσότερο νάτριο), καθώς και από το βαθμό επεξεργασίας του τροφίμου (το νάτριο προστίθεται στο τρόφιμο κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας ή της επανασυσκευασίας).

Τα τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο είναι εκείνα που δεν περιέχουν περισσότερα από 140 mg νατρίου ανά μερίδα.

Ως υψηλή περιεκτικότητα σε νάτριο ορίζεται η περιεκτικότητα σε 400 mg ή περισσότερο.

Παραδείγματα τροφίμων με φυσικά χαμηλό νάτριο είναι τα φρούτα (5 mg/100 g), τα λαχανικά (10 mg/100 g), το γάλα (50 mg/100 g), τα αυγά (80 mg/100 g), τα φρέσκα ψάρια (100 mg/100 g) ή τα δημητριακά και τα έλαια.

Στην περίπτωση των επεξεργασμένων τροφίμων, η περιεκτικότητα σε νάτριο μπορεί να αλλάξει σημαντικά από την αρχική της κατάσταση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το κρέας και τα προϊόντα κρέατος ή το τυρί. Η περιεκτικότητα των τροφίμων αυτών σε νάτριο αυξάνεται σημαντικά.

Σύγκριση των τροφίμων και της περιεκτικότητάς τους σε νάτριο στην ακατέργαστη και επεξεργασμένη κατάσταση (πίνακας)

Τι συμβαίνει με το νάτριο στο σώμα;

Από όλες τις πιθανές οδούς απορρόφησης, το νάτριο απορροφάται στο μεγαλύτερο βαθμό και στη μεγαλύτερη ποσότητα στο πεπτικό σύστημα, δηλαδή στο λεπτό και στο παχύ έντερο.

Περισσότερο από το 95% του νατρίου από τις τροφές απορροφάται με αυτόν τον τρόπο.

Το ισοζύγιο του νατρίου στον οργανισμό συνδέεται στενά με το ισοζύγιο των υγρών, δηλαδή η ποσότητα των αλάτων μεταβάλλεται με την ποσότητα των συνολικών υγρών του σώματος.

Ας το εξηγήσουμε αυτό με ένα απλό παράδειγμα.

Το ανθρώπινο σώμα λειτουργεί προσπαθώντας να διατηρήσει σταθερή την ποσότητα του συνολικού υγρού και των ηλεκτρολυτών (νάτριο και κάλιο).

Εάν το επίπεδο νατρίου αυξηθεί σημαντικά (το αίμα είναι πολύ συμπυκνωμένο), το σώμα προσπαθεί να "αραιώσει" το αίμα, δηλαδή να αυξήσει τον όγκο του. Το σώμα στέλνει ένα σήμα και το άτομο αρχίζει να αισθάνεται δίψα, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένη πρόσληψη νερού.

Εκτός από τη δίψα, ενεργοποιείται και ένας άλλος μηχανισμός. Συντίθενται ουσίες που επηρεάζουν άμεσα τα νεφρά, ώστε να κατακρατούν περισσότερο νερό.

Αυτό είναι το λεγόμενο συνδυασμένο αποτέλεσμα, κατά το οποίο η ποσότητα των συνολικών υγρών και των ηλεκτρολυτών επανέρχεται σε ισορροπία.

Διαφορετικά, εάν το επίπεδο νατρίου μειωθεί σημαντικά, τα νεφρά αποβάλλουν περισσότερο νερό. Με αυτόν τον τρόπο αποκαθίσταται η ισορροπία.

Οι νεφροί παίζουν επομένως σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των επιπέδων νατρίου στον οργανισμό. Μέσω των νεφρών αποβάλλεται το μεγαλύτερο μέρος του νατρίου από τον οργανισμό.

Στους ενήλικες, ένα φυσιολογικό επίπεδο νατρίου στα ούρα θεωρείται ότι είναι 20 mmol/l σε ένα μόνο δείγμα ούρων (40 έως 220 mmol/l ανά ημέρα).

Ο ρυθμός επαναρρόφησης νατρίου στο αίμα μέσω των νεφρών εξαρτάται από τις ατομικές ανάγκες και κυμαίνεται από 0,5 έως 10 %.

Χημικές ουσίες του ίδιου του οργανισμού, όπως η νοραδρεναλίνη, η αλδοστερόνη ή η ινσουλίνη, αυξάνουν την επαναρρόφηση νατρίου.
Αντίθετα, χημικές ενώσεις όπως η ντοπαμίνη, οι προσταγλανδίνες ή ορισμένα καρδιακά πεπτίδια προάγουν την απέκκριση νατρίου στα ούρα.

Εκτός από την κύρια οδό απέκκρισης, τα ούρα, το νάτριο απομακρύνεται από τον οργανισμό σε μικρό βαθμό και με τα κόπρανα ή την εφίδρωση. Η απέκκριση και από τις δύο αυτές οδούς αυξάνεται με την αύξηση της διαιτητικής πρόσληψης νατρίου.

Τι συμβαίνει όταν τα επίπεδα νατρίου είναι υψηλά ή χαμηλά;

Τι συμβαίνει όμως αν τα επίπεδα νατρίου στο σώμα δεν είναι σε φυσιολογικά επίπεδα; Τι συμβαίνει αν η πρόσληψη νατρίου είναι υψηλότερη από ό,τι θα έπρεπε; Ή, αντίθετα, αν τα επίπεδα νατρίου είναι πολύ χαμηλά;

Στις περιπτώσεις όπου η ποσότητα νατρίου υπερβαίνει τις υγιείς τιμές συγκέντρωσης προς τα πάνω ή προς τα κάτω, δημιουργούνται παθολογικές καταστάσεις.

Αυτές περιλαμβάνουν την υπονατριαιμία και την υπερνατριαιμία.

Υπονατριαιμία ή ανεπάρκεια νατρίου

Μιλάμε για υπονατριαιμία όταν το επίπεδο νατρίου στο αίμα πέφτει κάτω από 135mmol/l (με κάποια διακύμανση σε μεμονωμένες περιπτώσεις). Σοβαρή υπονατριαιμία εμφανίζεται όταν το επίπεδο νατρίου πέφτει κάτω από 120mmol/l.

Γενικά, η υπονατριαιμία είναι μια δυσαναλογία μεταξύ της συνολικής ποσότητας των υγρών του σώματος και των ηλεκτρολυτών (νάτριο και κάλιο). Η συνολική ποσότητα των υγρών του σώματος υπερισχύει.

Στους υγιείς ανθρώπους, η εμφάνιση υπονατριαιμίας είναι σχετικά σπάνια, επειδή προσλαμβάνεται καθημερινά επαρκές νάτριο από τις τροφές. Δεν υπάρχει κίνδυνος υπονατριαιμίας ακόμη και σε δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο.

Η ανεπάρκεια νατρίου μπορεί να προκύψει για διάφορους λόγους.

Αυτοί είναι μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη υπονατριαιμίας:

• Σημαντικά υψηλή πρόσληψη υγρών ή υδατοδεσμευτικών ουσιών (γλυκόζη, μαννιτόλη)
• Σημαντική απώλεια υγρών μέσω του γαστρεντερικού σωλήνα (κατά τη διάρκεια εμετού ή διάρροιας)
• Νεφρική νόσος, κίρρωση, καρδιακή νόσος
• Διαταραχές στην παραγωγή ορμονών που ρυθμίζουν τον όγκο των υγρών στο σώμα (π.χ. αγγειοπιεστίνη)
• Ιατρογενής αιτία - υπονατριαιμία που εμφανίζεται σε νοσηλευόμενους ασθενείς
• Χρήση ορισμένων φαρμάκων

Διαβάστε πόσα υγρά είναι πολύ λίγα και πόσα είναι πάρα πολλά στο άρθρο:
Η σημασία τηςκατανάλωσης υγρών: τι είναι ανεπαρκής ή υπερβολική πρόσληψη υγρών;

Γιατί είναι επικίνδυνη η υπονατριαιμία;

Η ανεπάρκεια νατρίου μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες διαταραχές ή βλάβες στον οργανισμό. Τα συμπτώματα της υπονατριαιμίας δεν είναι συνήθως εξωτερικά εμφανή, ώστε να μπορεί να διαγνωστεί με σαφήνεια η ανεπάρκεια νατρίου.

Η διάγνωση γίνεται με διάφορες εργαστηριακές εξετάσεις, όπως η οσμωτικότητα του ορού του αίματος, η οσμωτικότητα των ούρων, ο όγκος του εξωκυττάριου υγρού ή η συγκέντρωση νατρίου στα ούρα.

Πίνακας επισκόπησης των κινδύνων της οξείας και της χρόνιας υπονατριαιμίας

Παραδόξως, η οξεία (βραχυπρόθεσμη) υπονατριαιμία είναι πιο επικίνδυνη για τον οργανισμό από τη χρόνια υπονατριαιμία.

Υπερνατριαιμία ή υπερβολικό νάτριο

Μια πιο συνηθισμένη περίπτωση ανισορροπίας νατρίου στον οργανισμό είναι η υπερνατριαιμία. Αυτή προκαλείται επίσης από την υπερβολική πρόσληψη νατρίου στη διατροφή, καθώς το αλάτι είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόσθετο στα τρόφιμα.

Η υπερνατριαιμία εμφανίζεται όταν τα επίπεδα νατρίου στο αίμα υπερβαίνουν τα 145 mmol/l.

Σε πολλούς ανθρώπους, η περίσσεια νατρίου είναι συχνά ήπια και δεν προκαλεί σημαντικά προβλήματα υγείας. Παρ' όλα αυτά, τα αυξημένα επίπεδα νατρίου πρέπει να επανέλθουν στο φυσιολογικό.

Η ποσότητα αλατιού που προσλαμβάνεται από τον πεπτικό σωλήνα και θεωρείται ήδη τοξική κυμαίνεται μεταξύ 0,5-1 g αλατιού/kg σωματικού βάρους. Η κατάποση αυτής της ποσότητας αλατιού μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή.

Η υπερνατριαιμία μπορεί να προκληθεί από υπερβολική διαιτητική πρόσληψη νατρίου, αυξημένη απώλεια υγρών και διάφορες ασθένειες.

Οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν ιδιαίτερα από την υπερβολική πρόσληψη νατρίου. Έχουν μειωμένη αίσθηση της δίψας και είναι επίσης πιο ευάλωτοι σε ασθένειες που επηρεάζουν την ισορροπία του νατρίου.

Όπως και στην υπονατριαιμία, η περίσσεια νατρίου ανιχνεύεται με εργαστηριακές εξετάσεις. Ανιχνεύεται με εξετάσεις αίματος ή με τον προσδιορισμό της συγκέντρωσης νατρίου στα ούρα.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της περίσσειας νατρίου στο αίμα είναι:

• Υπερβολική δίψα
• Υπερβολική κόπωση, λήθαργος
• Μυϊκές κράμπες, επιληπτικές κρίσεις
• Αυξημένη αρτηριακή πίεση
• Καρδιακές παθήσεις
• Νεφρική νόσος
• Ασθένειες των οστών

Από τα συμπτώματα που αναφέρονται παραπάνω, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η αυξημένη αρτηριακή πίεση και η συνακόλουθη ανάπτυξη καρδιακών και νεφρικών προβλημάτων.

Τα υπερβολικά επίπεδα νατρίου στο σώμα προκαλούν αύξηση του όγκου του εξωκυττάριου υγρού, οδηγώντας σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

Φυσιολογικά, ο αυξημένος όγκος του εξωκυττάριου υγρού ρυθμίζεται από τους νεφρούς. Ωστόσο, το πρόβλημα προκύπτει με την υπερβολική πρόσληψη νατρίου, τη νεφρική νόσο ή σε παιδιά και ηλικιωμένους ασθενείς των οποίων η απέκκριση από τους νεφρούς είναι μειωμένη.

Η παρατεταμένη αύξηση της αρτηριακής πίεσης σχετίζεται με την ανάπτυξη καρδιακών παθήσεων, όπως καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακή ανεπάρκεια, με την ανάπτυξη νεφρικών διαταραχών ή άνοιας.

Στα παιδιά εμφανίζεται υπερνατριαιμία λόγω της μειωμένης ικανότητας του οργανισμού να εκκρίνει νάτριο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή αφυδάτωση και στην ανάπτυξη σπασμωδικών κρίσεων. Η μακροχρόνια πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων νατρίου στην παιδική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο υπέρτασης και καρδιαγγειακών παθήσεων στην ενήλικη ζωή.

Πώς να προλάβετε τις καρδιαγγειακές παθήσεις;

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι σημαντικές

Το πρώτο βήμα για τη μείωση των επιπέδων νατρίου στον οργανισμό είναι η τροποποίηση των ατομικών διατροφικών συνηθειών.

Οι ασθενείς με υπερνατριαιμία θα πρέπει να ακολουθούν μια δίαιτα με περιορισμένη πρόσληψη νατρίου, είτε με τα τρόφιμα είτε από άλλες πηγές (π.χ. φάρμακα).

Τα βασικά μέτρα της θεραπείας περιλαμβάνουν:

• Περιορισμός της πρόσληψης επιτραπέζιου αλατιού, αντικατάστασή του με άλλες αρωματικές ύλες, προτίμηση του θαλασσινού αλατιού.
• Επιλογή τροφίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο
• Προτίμηση των σπιτικών γευμάτων, μαγείρεμα των δικών μας γευμάτων
• Μη χρήση μαλακωμένου νερού για μαγείρεμα ή πόση

Ποια είναι η λειτουργία του νατρίου στα φάρμακα;

Το νάτριο κατέχει σημαντική θέση στη φαρμακευτική βιομηχανία σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών.

Το νάτριο που υπάρχει στα φάρμακα μπορεί να έχει διαφορετικές λειτουργίες ανάλογα με το ποιο μέρος του φαρμάκου αποτελεί.

1.

Το νάτριο ως δραστικό συστατικό (φάρμακο) σε ένα φάρμακο. Στην περίπτωση αυτή, το νάτριο είναι το κύριο δραστικό συστατικό ή ένα από τα κύρια δραστικά συστατικά. Οι φυσιολογικές του επιδράσεις χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ιατρικών διαταραχών ή ασθενειών.

2.

Νάτριο ως μέρος του δραστικού συστατικού. Εάν το φάρμακο έχει τη μορφή άλατος νατρίου.

3.

Το νάτριο ως έκδοχο του φαρμάκου. Στην περίπτωση αυτή, το νάτριο είναι σημαντικό συστατικό του φαρμάκου. Συμβάλλει στη σταθερότητα του φαρμάκου και βελτιώνει τις ιδιότητές του.

Χρησιμοποιείται κυρίως ως έκδοχο για την αύξηση της διαλυτότητας των φαρμάκων.

Χρησιμοποιείται επίσης για τις γαλακτωματοποιητικές, χηλικές, λιπαντικές και αντιμικροβιακές του ιδιότητες ή ως σταθεροποιητής και χρωστικός παράγοντας.

4.

Νάτριο που χρησιμοποιείται για την παρασκευή ενός άλλου φαρμάκου προς χορήγηση. Το νάτριο δεν αποτελεί άμεσο συστατικό του φαρμακευτικού προϊόντος, αλλά ένα διάλυμα του άλατός του (χλωριούχο νάτριο) χρησιμοποιείται για τη διάλυση ενός άλλου φαρμακευτικού προϊόντος, π.χ. σκόνης για έγχυση.

Στην αγορά κυκλοφορεί πλέον μεγάλος αριθμός φαρμάκων που περιέχουν νάτριο, είτε ως δραστικό συστατικό είτε ως έκδοχο. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στην ακριβή περιεκτικότητα σε νάτριο κάθε φαρμάκου που λαμβάνετε.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα εάν παίρνετε φάρμακα για μεγάλο χρονικό διάστημα (περισσότερο από 1 μήνα) ή εάν παίρνετε περισσότερα από ένα φάρμακα ταυτόχρονα. Η γνώση της περιεκτικότητας σε νάτριο κάθε φαρμάκου που παίρνετε είναι ιδιαίτερα σημαντική εάν ακολουθείτε δίαιτα περιορισμένη σε νάτριο ή εάν έχετε καρδιαγγειακή νόσο.

Οι υψηλότερες ποσότητες νατρίου λαμβάνονται κυρίως σε αναβράζουσες ή διαλυτές δοσολογικές μορφές.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται όταν λαμβάνετε φάρμακα που διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή. Με αυτά τα φάρμακα, ο γιατρός σας δεν έχει ορατότητα και έλεγχο της συνολικής ποσότητας νατρίου που λαμβάνετε.

Ο φαρμακοποιός σας μπορεί να σας συμβουλεύσει σχετικά με την περιεκτικότητα σε νάτριο των φαρμάκων που χορηγούνται χωρίς συνταγή ή να σας δώσει άλλες συστάσεις.

Για βασικές πληροφορίες σχετικά με την περιεκτικότητα των φαρμάκων σε νάτριο, ανατρέξτε στις γραπτές πληροφορίες για τους χρήστες που συνοδεύουν κάθε φάρμακο. Δίνουν πληροφορίες σχετικά με τις ποιοτικές και ποσοτικές ποσότητες νατρίου.

• Ποιοτική - ένας κατάλογος όλων των ενώσεων νατρίου που περιέχονται στο φάρμακο
• Ποσοτική - η ακριβής ποσότητα νατρίου (ενώσεις νατρίου) που περιέχεται στο φάρμακο

Εκτός από τα παραπάνω, το φύλλο οδηγιών χρήσης του συγκεκριμένου φαρμακευτικού προϊόντος περιέχει προειδοποίηση σχετικά με την περιεκτικότητα σε νάτριο. Υπάρχουν τρεις τύποι προειδοποιήσεων ανάλογα με την ποσότητα νατρίου που υπάρχει.

Οι προειδοποιήσεις αυτές παρατίθενται στον ακόλουθο πίνακα

Συστάσεις του ΠΟΥ για την ημερήσια πρόσληψη νατρίου

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει εκδώσει συστάσεις για τη μέγιστη ημερήσια πρόσληψη νατρίου μετά από πιθανούς κινδύνους για την υγεία που συνδέονται με την υπερβολική πρόσληψη νατρίου.

Στόχος αυτών των συστάσεων είναι η πρόληψη ή η μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης και συνεπώς των καρδιαγγειακών παθήσεων.

• Οι ενήλικες (ηλικίας 16 ετών και άνω) μπορούν να λαμβάνουν λιγότερο από 5 g χλωριούχου νατρίου (επιτραπέζιο αλάτι) την ημέρα, δηλαδή λιγότερο από 2 g νατρίου την ημέρα.
• Για τα παιδιά (ηλικίας 2-15 ετών), η μέγιστη ημερήσια πρόσληψη αλατιού θα πρέπει να βασίζεται στη συνιστώμενη ημερήσια δόση για τους ενήλικες, με την ποσότητα αλατιού να προσαρμόζεται στις ατομικές ενεργειακές απαιτήσεις της διατροφής.

Μια εφάπαξ δόση ενός φαρμάκου με υψηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, δηλαδή 17 mmol (391 mg), αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της συνιστώμενης μέγιστης ημερήσιας πρόσληψης νατρίου. Αυτό είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα της σημασίας της εξέτασης της περιεκτικότητας σε νάτριο των φαρμάκων και όχι μόνο των τροφίμων.

Η σύσταση ισχύει για όλα τα άτομα, με ή χωρίς προχωρημένη υπέρταση, συμπεριλαμβανομένων των εγκύων και των γυναικών που θηλάζουν.

Εξαίρεση αποτελούν οι ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα που έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τα επίπεδα νατρίου στο αίμα ή οι ασθενείς που ακολουθούν δίαιτα υπό την επίβλεψη του ιατρού (π.χ. ασθενείς με διαβήτη ή καρδιακή ανεπάρκεια).

Οι παραπάνω συστάσεις δεν ισχύουν επίσης για παιδιά κάτω των 2 ετών.